Ἡ μουσικὴ στὴν ἑλληνικὴ ἀρχαιότητα (μέρος Α)

Date: 

Wednesday, February 4, 2015, 5:00pm

Location: 

Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, Μέγαρο Μουσικῆς Ἀθηνῶν


Περιεχόμενο διάλεξης:

1. Μαρτυρίες γιὰ μουσικὴ δραστηριότητα στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο ἀπὸ τὴ Νεολιθικὴ ἕως τὴ Γεωμετρικὴ ἐποχή
Τὰ ἀρχαιότερα μουσικὰ εὑρήματα στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο ἀνάγονται στὴν 6η χιλιετία πΧ, στὴ Νεολιθικὴ ἐποχή. Πρόκειται γιὰ ὀστέινα πνευστά, μᾶλλον τῆς κατηγορίας τοῦ φλάουτου (ἄγλωσσα). Ἀπὸ τὴν περίοδο τῆς Χαλκοκρατίας στὸ Αἰγαῖο μαρτυροῦνται, στὶς μὲν Κυκλάδες, ἕνα εἶδος τριγωνικῆς ἅρπας, ἕνα εἶδος διπλοῦ αὐλοῦ καὶ ἡ πολυκάλαμος σῦριγξ, στὴ δὲ Μινωικὴ Κρήτη, μία μεγάλων διαστάσεων ὀκτάσχημη, ἑπτάχορδη λύρα, ὁ ἔλυμος αὐλός, ἴσως ἕνα μικρότερο εἶδος λύρας, ἡ πεταλοειδής, καθὼς καὶ τὸ σεῖστρο. Στὴ Μυκηναϊκὴ Ἑλλάδα ἀπαντοῦν καὶ τὰ δύο προαναφερθέντα εἴδη λύρας, ἐνῶ διαθέτομε καὶ εἰκονογραφία σχετικὴ μὲ τὸν χορὸ καὶ τὸν θρῆνο. Ἡ πεταλοειδὴς λύρα ἐντοπίζεται καὶ στὴν Κύπρο, μαζὺ μὲ ἕνα, ἀνατολικῆς προελεύσεως, τριγωνικὸ εἶδος ἅρπας. Στὴ Γεωμετρικὴ Ἑλλάδα ἡ πεταλοειδὴς λύρα καὶ ὁ διπλὸς αὐλὸς εἶναι τὰ δύο κυρίαρχα ὄργανα. Ὁ Ὅμηρος, ἐπὶ πλέον, κάνει ἀναφορὲς στὴ σύριγγα καὶ τὴ σάλπιγγα καὶ κατονομάζει μουσικούς, μουσικὲς μορφὲς καὶ μουσικὲς περιστάσεις. 

2. Κυρίαρχες μουσικὲς φόρμες καὶ σημαντικότερα μουσικὰ ὄργανα ἀπὸ τὸν 7ο πΧ αἰώνα καὶ ἑξῆς 

Καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ἀρχαιότητας, οἱ Ἕλληνες ἔδειξαν ἰδιαίτερη προτίμηση στὶς νυκτὲς λύρες (φόρμιγξ, κιθάρα, χέλυς, βάρβιτος) καὶ στὸν (διπλὸ) αὐλό. Εὐρεία χρήση ἔχουν καὶ τὰ κρουστὰ (τύμπανα, κύμβαλα, κρόταλα). Ἂν καὶ ἤδη ἀπὸ τὴν Ἀρχαϊκὴ ἐποχὴ θἀ κάνουν τὴν ἐμφάνισή τους οἱ ἅρπες, τὸ ὄργανο ποτὲ δὲν θὰ ἀποκτήσει κῦρος. Τὴν ἴδια τύχη φαίνεται νὰ εἶχαν καὶ τὰ σχετικὰ ὄψιμα λαουτοειδῆ (πανδουρίς) καὶ ὁ πλαγίαυλος. Ἡ παμπάλαιη σῦριγξ θὰ ἐξελιχθῆ στὰ Ἑλληνιστικὰ χρόνια στὴν ὕδραυλι.       
Ἀπὸ πολὺ νωρὶς στὴν Ἀρχαϊκὴ ἐποχὴ ἑδραιώνονται οἱ μουσικὲς μορφές: ὁ παρακλητικὸς ἢ εὐχαριστήριος παιὰν πρὸς τὸν θεό, τὰ λατρευτικὰ εἴδη ὕμνος, προσόδιον, παρθένειον, οἱ ἐκτεταμένες, ἀγωνιστικοῦ ἐπιπέδου, συνθέσεις νόμος καὶ διθύραμβος, καθὼς καὶ τὸ πολυσύνθετο δρᾶμα (τραγωδία, κωμωδία, σάτυρος). Στὴ σφαῖρα τοῦ κοσμικοῦ, τὸ ρεπερτόριο περιέχει τὸν γαμήλιο ὑμέναιο, τὸν ἐπ' ἄθλῳ ἐπίνικο, καθὼς καὶ ἐμβατήρια, ἐγκώμια, σκόλια κἄ.