Ακρογωνιαίος λίθος του βυζαντινού πολιτεύματος ήταν ο αυτοκράτορας. Εκλεκτός του Θεού και φορέας κάθε εξουσίας, κατείχε στο σύνολό του τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Ωστόσο οι θεσμοί της συμβασιλείας και της αντιβασιλείας, που σταδιακά καθιερώθηκαν, αλλά και αυτοκράτορες με μειωμένο ενδιαφέρον για την άσκηση ουσιαστικών τομέων της διοίκησης ή με αδυναμίες στη διακυβέρνηση επέτρεψαν τη μετατόπιση του κέντρου εξουσίας σε άλλα πρόσωπα, ομάδες ή και στον γυναικωνίτη. Στο πλαίσιο του σεμιναρίου θα μελετηθούν περιπτώσεις από τον 5ο ως τον 11ο αιώνα κατά τις οποίες: α) αυτοκράτορες επηρεάζονταν από παραδυναστεύοντες ή ισχυρούς αξιωματούχους (Βασίλειος Λακαπηνός, Βάρδας κ.ά.), β) πέρα από τον ανώτατο άρχοντα, ένα δεύτερο κέντρο κινούσε τα νήματα της εξουσίας, λαμβάνοντας σημαντικές αποφάσεις (Θεοδώρα του Ιουστινιανού), γ) σε περιόδους χηρείας του θρόνου, γυναίκες ανέλαβαν πρωτοβουλία για την προώθηση ευνοουμένων τους στο ανώτατο αξίωμα (Αριάδνη, Πουλχερία, Ζωή Πορφυρογέννητη, Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα κ.ά), δ) σε περιόδους αντιβασιλείας το κέντρο εξουσίας μετατοπίστηκε στον «γυναικωνίτη» (Ειρήνη Αθηναία, Θεοδώρα) και ε) ισχυροί αριστοκρατικοί οίκοι διεκδίκησαν την εξουσία (Φωκάδες, Σκληροί κ.ά).

The emperor was the cornerstone of the Byzantine political system. God’s chosen ruler, with whom all powers resided, he had total control over the entire state apparatus. However, the gradually established institutions of co-rulership and regency, as well as emperors either uninterested in the exercise of power in any meaningful way or who were weak rulers by nature, allowed a shift in the center of power towards other individuals, groups of people or even the women’s quarters within the Great Palace.

Participants in the seminar will study cases, dating from the fifth to the eleventh century, in which: i) emperors were swayed by favorite ministers (paradynasteuontes) or powerful officials (Basil Lakapenos, Bardas etc.), ii) apart from the supreme ruler, a second center of power operated behind the throne, taking important decisions (Theodora, wife of Justinian), iii) women would take the initiative, when the throne was temporarily empty, in order to promote their own favorites to the imperial office (Ariadne, Pulcheria, Zoe Porphyrogenita, Eudokia Makrembolitissa etc.), iv) during a regency period the center of power would relocate to the “women’s quarters” (Irene the Athenian, Theodora) and v) powerful aristocratic houses claimed power (Phokades, Skleroi etc.).