Η συνέχεια ή ασυνέχεια της ελληνικής θρησκείας
και λατρείας είναι σήμερα ένα αμφιλεγόμενο θέμα.
Ενώ ο σπουδαίος Σουηδός ερευνητής Martin P.
Nilsson ήταν πεπεισμένος πως η ελληνική θρησκεία
της 1ης π.Χ. χιλιετίας είχε τις ρίζες της στην μυκηνα-
ϊκή-μινωική θρησκεία της 2ης π.Χ. χιλιετίας και πως
η ιστορία αρκετών ελληνικών ιερών ανάγεται στην
2η π.Χ. χιλιετία, ορισμένοι σύγχρονοι σημαίνοντες
ερευνητές (F. de Polignac, J. Whitley, I Morris) το
αρνούνται και θεωρούν ότι υπάρχει πλήρης διακοπή
μεταξύ της 2ης και 1ης χιλιετίας π.Χ.
Νέα σημαντικά στοιχεία σχετικά με αυτό το ζή-
τημα έχουν αποκαλυφθεί πρόσφατα στο μαντείο του
Αβαίου Απόλλωνα στην αρχαία ανατολική Φωκίδα,
κοντά στο χωριό Καλαπόδι. Ανασκάφηκαν δέκα
διαδοχικοί ναοί, γεγονός που καταδεικνύει συνέχεια
της λατρείας σε αυτό το χώρο, τουλάχιστον από το
1400 π.Χ. περίπου και μέχρι τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο
πρώτος ναός κτίστηκε στην ΥΕΙΙΙΑ1 περίοδο και
καταστράφηκε στα τέλη της ΥΕΙΙΙΑ2 περιόδου. Στη
συνέχεια πολλά αναθήματα, μεταξύ των οποίων 27
σφραγιδόλιθοι, αποτέθηκαν στα ερείπια ως προσφο-
ρά για την θεμελίωση του δεύτερου ναού. Αυτός
περιελάμβανε σημαντικές λατρευτικές κατασκευές:
ένα πεταλόσχημο πήλινο βωμό και μία εξέδρα για
θυσίες ζώων. Από αυτόν προέρχονται επίσης θραύ-
σματα ενός πήλινου γυναικείου ειδωλίου. Ο δεύτε-
ρος ναός καταστράφηκε στα τέλη της ΥΕΙΙΙΒ πε-
ριόδου. Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού α-
νακτορικού συστήματος, το ιερό της ΥΕΙΙΙΓ περιό-
δου με τον τρίτο ναό αποτέλεσε σημείο συνάντησης
της νέας αναδυόμενης ελίτ, με σκοπό την τέλεση
θυσιών και συμποσίων, όπως φανερώνουν πλούσια
ευρήματα.
Σε πρόσφατες συζητήσεις σχετικά με τη συνέχεια ή
ασυνέχεια της θρησκείας και λατρείας από την Επο-
χή του Χαλκού στην Εποχή του Σιδήρου, το ιερό
στις Άβες/Καλαπόδι αναφέρεται ως το μοναδικό
ελληνικό ιερό που δείχνει συνέχεια. Αυτό, ωστόσο,
δεν ισχύει, όπως δείχνουν άλλες, πρόσφατες ανα-
σκαφές, στα ιερά της Αθηνάς στην Μίλητο και της
Ήρας στη Σάμο (και τα δύο ανασκαμμένα από τον
ομιλητή) και στο όρος Λύκαιον. Κατόπιν αυτών
των νέων δεδομένων, θα ήταν σκόπιμο να επανεξε-
ταστούν και ιερά που ανασκάφηκαν παλαιότερα,
όπως θα δειχθεί με το παράδειγμα των Δελφών.