Το Οθωμανικό κοινωνικό μοντέλο βασίστηκε στο σύστημα των μιλλετίων. Αν και η λέξη μιλλέτι σημαίνει «έθνος» στα τουρκικά, χρησιμοποιήθηκε ως συνώνυμο της θρησκευτικής κοινότητας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το μιλλέτι ήταν μορφή οργάνωσης και νομικό καθεστώς, που παρείχε ο Οθωμανός Σουλτάνος στους πιστούς των μονοθεϊστικών θρησκειών, όπως ο Χριστιανισμός ή ο Ιουδαϊσμός. Καθώς διάφορες μη μουσουλμανικές κοινότητες προσαρτήθηκαν στην Αυτοκρατορία, ο Σουλτάνος αναγνώρισε την επίσημη ιδιότητά τους και παρείχε την προστασία του μέσω μιας κοινωνικής συνθήκης που ονομάζεται αχτιναμές. Τα οθωμανικά μιλλέτια ζούσαν στα δικά τους κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά περιβάλλοντα και είχαν ευρεία αυτονομία, που σήμαινε ότι μπορούσαν να αυτοδιοικούνται βάσει του δικού τους θρησκευτικού δικαίου, να συλλέγουν και να επιβάλλουν φόρους, εφόσον αποδέχονταν την κυριαρχία του Σουλτάνου. Οι μουσουλμάνοι ήταν η πλειονότητα και το κύριο μιλλέτι της αυτοκρατορίας και ονομάζονταν millet-i hakime (κυρίαρχο έθνος). Τα άλλα μιλλέτια ήταν οι Ελληνορθόδοξοι, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι. Ο αριθμός των Οθωμανικών μιλλετίων αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου και, όπως οι κύριες θρησκευτικές πεποιθήσεις, ορισμένες αιρέσεις άρχισαν να θεωρούνται διακριτά μιλλέτια.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν αποτελούσε μόνον μία κοινωνικο-πολιτιστική μείξη αυτών των διαφορετικών μιλλετίων, αλλά και την συμβίωσή τους. Είναι δύσκολο να διαμορφωθεί ένας ορισμός της «ταυτότητας» στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, είτε οι χαρακτηριστικές υποταυτότητες των Οθωμανικών μιλλετίων είτε η επίσημη συλλογική ταυτότητα της Οθωμανικότητας. Αν και ορισμένοι ιδιαιτερότητες, που βασίζονται σε «καθαρή» Ισλαμική ή Τουρκική υπόσταση φαίνονται δελεαστικές, δεν ταιριάζουν στην περίπλοκη δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αυτοκρατορική της διαμόρφωση έμοιαζε περισσότερο με συνδυασμό ποικιλοτήτων. Η κοσμοπολίτικη κοινωνική κατασκευή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας –Ισλαμική παράδοση, Τουρκική κληρονομιά, υπόβαθρο του Βυζαντίου και επίσης πολυάριθμοι εθνοτικοί και θρησκευτικοί πολιτισμοί– ήταν μια σύνθεση. Θα ήταν αναγωγιστικό να δούμε την αυτοκρατορία έξι αιώνων που απλώθηκε σε τρεις ηπείρους ως ένα καθαρά Τουρκικό ή Μουσουλμανικό κράτος. Ομοίως, η ανάγνωση της Οθωμανικής ιστορίας με τα σύγχρονα εθνικιστικά γυαλιά θα ήταν ένα άλλο είδος αναγωγισμού. Η αξιολόγηση της Οθωμανικής ταυτότητας από την σκοπιά των σημερινών ταυτοτήτων έθνους-κράτους μπορεί να οδηγήσει την ιστορική ανάλυση σε μία μορφή ανιστορισμού, που αξιολογεί το παρελθόν με τις παρούσες ιδέες. Τα σύγχρονα συστήματα πεποιθήσεων φορτισμένα με σύγχρονες κατασκευές εθνικών κρατών δεν παρέχουν το κατάλληλο έδαφος για την κατανόηση των προηγούμενων πρακτικών των παλαιών κοινωνιών. Με άλλα λόγια, η ιστορική ανάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πρέπει να αποσπαστεί από την σύγχρονη εθνικιστική ρητορική για να κατανοήσουμε το παρελθόν και όχι να νομιμοποιήσουμε το παρόν.