Citation:
Full Text
«Και ιδού γέγραπται επί των θρήνων»
Οι Ιταλοί είναι λαός μουσικός. Οπότε είναι απόλυτα συνεπές το ότι επέλεξαν τη μουσικότερη πόλη της Ελλάδος, τα Τρίκαλα, για την αποψινή εκδήλωση. Λίγο παρακάτω από εδώ γράφτηκε ο στίχος «αργά αργά, βαριά βαριά ακούω στο σκοτάδι το κουρασμένο βήμα σου να σέρνεται», προσημαίνοντας την τραγικότητα και την απελπισία της εξόδιας πομπής των Ελλήνων Εβραίων προς το μαρτυρικό επέκεινα. Και αυτούς τους στίχους τραγούδησε μεταπολεμικά μία από τις ωραιότερες και πλέον ευαίσθητες φωνές του ρεμπέτικου, η Εβραία Στέλλα Χασκίλ, φέροντας ως λυρική έκφρασή την τσακισμένη μοίρα των ομοθρήσκων της. Ο θρήνος επί των ποταμών της Βαβυλώνος πέρασε στον βυζαντινό ναό, στους γοτθικούς καθεδρικούς, στην ιταλική όπερα με το Ναμπούκο του Βέρντι και κατέληξε ως δημοτικό τραγούδι στα χείλη των Ελληνοεβραίων στα στρατόπεδα θανάτου. Θρήνησαν για τα βάσανα και τα πάθη τα δικά τους, που ήταν βαρύτερα από τα πάθη των προγόνων τους.
Μιλώ για το τραγούδι, γιατί είναι η βαθύτερη και πλέον ειλικρινής έκφραση ενός λαού. Όταν οι Ελληνοεβραίοι του Άουσβιτς τραγουδούσαν το Μαύρη ζωή που κάνουμε, προσέδιδαν στο γνωστό κλέφτικο τραγούδι την όψη της τραγωδίας και το έρεβος του θανάτου, όχι ως απειλή αλλά ως βιούμενη, άφευκτη πραγματικότητα. Εάν κάθε αποτέλεσμα είναι απόρροια προηγηθέντων λογικών δεδομένων, όπως θέλει ο ντετερμινισμός, το Άουσβιτς αποτελεί το παράδειγμα εκείνο που τόν ανατρέπει. Είναι η έκφραση του παραλόγου ταυτιζόμενη με το εγκληματικό.
Παρά τη μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος και τη δεδομένη υπόσταση του ως ένα από τα πλέον τεκμηριωμένα γεγονότα στην ανθρώπινη ιστορία, η μνήμη αυτού του συντριπτικά καθοριστικού εγκλήματος του 20ού αιώνα, βρίσκεται όλο και συχνότερα υπό αμφισβήτηση. Μπορεί η ολοκληρωτική άρνηση να παραμένει φαινόμενο περιθωριακό, αλλά έχουν προκύψει άλλες λιγότερο άμεσες μορφές διαστρέβλωσης. Η παραποίηση, η υποτίμηση και η ηθική εξομοίωση λειτουργούν συχνά ως μέθοδοι διάδοσης ενός κεκαλυμμένου και υποδόριου αντισημιτισμού. Μέσα σε ένα κλίμα μαζικής άγνοιας, απάθειας ή/και παθητικότητας, αυτές οι τάσεις έχουν συνδυαστεί για τη δημιουργία συνθηκών που ομοιάζουν όλο και περισσότερο με αυτές της μεσοπολεμικής Ευρώπης. Δεν πρέπει να εκφεύγει της προσοχής μας πρόσφατη έρευνα στην οποία ένα εξωφρενικά υψηλό ποσοστό Ελλήνων δεν θα δεχόταν Εβραίο στο οικογενειακό του περιβάλλον.
Γι’ αυτούς τους λόγους έχει ιδιαίτερη σημασία η συμμετοχή της χώρας μας ως πλήρους μέλους στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος, τον μεγαλύτερο παγκοσμίως οργανισμό που ενώνει κυβερνητικούς φορείς και εμπειρογνώμονες με στόχο να διαμορφώσουν και να προωθήσουν την εκπαίδευση, τη μνήμη και την έρευνα του Ολοκαυτώματος, να συνομιλήσουν για θέματα που σχετίζονται με το Ολοκαύτωμα, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού, και να υποστηρίξουν τις δεσμεύσεις της Διακήρυξης της Στοκχόλμης του 2000.
Ο IHRA ξεκίνησε το 1998 ως Ειδική Ομάδα (Task Force) Διεθνούς Συνεργασίας για την Εκπαίδευση, τη Μνήμη και την Έρευνα του Ολοκαυτώματος από τον πρώην Πρωθυπουργό της Σουηδίας Göran Persson. Ο Persson αποφάσισε να ιδρύσει έναν διεθνή οργανισμό που θα προωθούσε την εκπαίδευση σχετικά με το Ολοκαύτωμα σε όλον τον κόσμο και ζήτησε από τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, και τον Βρετανό πρωθυπουργό, Τόνι Μπλερ, να συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια. Ο Persson ανέπτυξε, επίσης, την ιδέα ενός διεθνούς φόρουμ κυβερνήσεων, που ενδιαφέρονταν να συζητήσουν σχετικά με την εκπαιδευτική δράση για το Ολοκαύτωμα, το οποίο έλαβε χώρα στη Στοκχόλμη στις 27-29 Ιανουαρίου 2000. Στο φόρουμ συμμετείχαν εκπρόσωποι 46 κυβερνήσεων μεταξύ των οποίων 23 αρχηγοί κρατών και 14 αναπληρωτές πρωθυπουργοί ή υπουργοί. Η Διακήρυξη του Διεθνούς Φόρουμ της Στοκχόλμης για το Ολοκαύτωμα ήταν αποτέλεσμα των συζητήσεων του Φόρουμ και αποτελεί τη βάση της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος.
Ο IHRA έχει αυτή τη στιγμή 31 χώρες-μέλη, δύο συνδεδεμένες χώρες, 9 χώρες-παρατηρητές και επτά μόνιμους διεθνείς εταίρους, μεταξύ των οποίων ο ΟΗΕ και η UNESCO. Τα μέλη δεσμεύονται στη Δήλωση της Στοκχόλμης και στην εφαρμογή εθνικών πολιτικών και προγραμμάτων για την υποστήριξη της εκπαίδευσης, της μνήμης και της έρευνας του Ολοκαυτώματος. Η κυβέρνηση κάθε χώρας-μέλους διορίζει και αποστέλλει αντιπροσωπεία στις συνεδριάσεις του IHRA, που αποτελείται τόσο από κυβερνητικούς αξιωματούχους όσο και από εθνικούς εμπειρογνώμονες, επιτυγχάνοντας μία παραγωγική σχέση μεταξύ των δύο επιπέδων.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, το Ολοκαύτωμα δεν ξεκίνησε με εκτελέσεις. Ξεκίνησε με ρητορείες και προχώρησε στην παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων, με αποκορύφωμα τη γενοκτονία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αισθανόμαστε τόσο έντονα την ανάγκη καταπολέμησης όλων των μορφών της ρητορικής του μίσους, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους φορείς που συμβάλλουν στην πραγματοποίηση των εκδηλώσεων μνήμης. Εν πρώτοις τον ελληνομαθή και φιλέλληνα Πρέσβη της Ιταλίας, Εξοχώτατο Efisio Luigi Marras, και όλο το προσωπικό της Ιταλικής Πρεσβείας στην Αθήνα. Έπειτα, τον Δήμαρχο Τρικκαίων, κύριο Δημήτρη Παπαστεργίου, και τις τοπικές αρχές των Τρικάλων, που με μεγάλη ευαισθησία και ενδιαφέρον φρόντισαν όλο το πλαίσιο της οργάνωσης.
Φυσικά, τη μεγάλη εβραϊκή οικογένεια των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης και των Τρικάλων, που με προεξάρχοντες τον Πρόεδρο, κύριο Δαβίδ Σαλτιέλ, και την ηγεσία του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος αποδεικνύουν σε κάθε ευκαιρία συνεργασίας τη μεγάλη αγάπη τους για την πατρίδα, την οποία βοηθούν και προβάλλουν με υψηλή ανιδιοτέλεια. Ειδικές ευχαριστίες στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, ένα υποδειγματικό μουσειακό ίδρυμα με δράση εκπαιδευτική, πολιτιστική και τεχνολογική, που οι πρωτοβουλίες του το καθιστούν από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας μας. Τέλος εκ μέρους του ελληνικού τμήματος του IHRA ευχαριστώ όλους εσάς που προσήλθατε απόψε σε αυτήν την εκδήλωση. Τώρα πλέον είναι καιρός να μιλήσουμε και να ερευνήσουμε, όχι για να τιμήσουμε τους μάρτυρες του Ολοκαυτώματος αλλά για να δικαιώσουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας.