Οι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, είτε λόγω ανα­ πηρίας, είτε λόγω ηλικίας, προέλευσης, αστεγίας, κατάχρησης ουσιών ή/και εγκλεισμού. Στις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες εντάσσονται και παιδιά που αντι­ μετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα καθώς και νέοι ηλικίας 16­25 ετών που βρί­ σκονται εκτός εκπαίδευσης, εργασίας και κατάρτισης. Καθοριστικό ρόλο στις μορφές αποκλεισμού παιδιών ηλικίας 0­17 ετών διαδραματίζει το μορφωτικό επίπεδο των γονέων. Σύμφωνα με την Eurostat (2021), στην Ελλάδα σήμερα το 74.4% των παιδιών υπο­εκπαιδευμένων γονέων κινδυνεύει από κοινωνικό αποκλεισμό. Την εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού εμφανίζονται και νέα ζητήματα, προκλήσεις και κίνδυνοι για «διπλό αποκλεισμό», τόσο κοινωνικό όσο και ψηφιακό, με τις αντίστοιχες συνέπειες για τις προοπτικές εκπαίδευσης και εργασίας σημαντικής μερίδας του πληθυσμού. Στην προσπάθεια αντιμετώ­ πισης του κοινωνικού αποκλεισμού και πρόληψης του ‘διπλού αποκλεισμού ́, στόχος των προγραμμάτων διά βίου μάθησης είναι η αύξηση των δυνατοτή­ των πρόσβασης στην εκπαίδευση ειδικά για τα άτομα που βρίσκονται εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ωστόσο, τα εμπόδια είναι σημαντικά και αφορούν διαφορετικά θεσμικά και στρατηγικά επίπεδα. Ή παρούσα εργα­ σία διερευνά τα παραπάνω θέματα καθώς και τις προκλήσεις και τις προοπτι­ κές που αναδύονται στην σύγχρονη εποχή.

Η παρούσα εργασία εστιάζει στην αξιοποίηση της σπειροειδούς μάθησης, των ομάδων κατάρτισης καθώς και της προσομοίωσης ως σημαντικών εργαλείων για την ένταξη στο χώρο εργασίας. Η εργασία αναδεικνύει τις δυνατότητες αξιοποίησης των παραπάνω μεθόδων και εργαλείων στην περίοδο της πανδημίας και της ψηφιακής αλλαγής. Παρουσιάζονται τα στάδια και οι βασικές παράμετροι της σπειροειδούς μάθησης, τα παιχνίδια προσομοίωσης στον κύκλο των διδακτικών πρακτικών και μεθόδων καθώς και οι ομάδες κατάρτισης (Τ-groups). Η εργασία προτείνει παραδείγματα και καλές πρακτικές τόσο από το χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όσο και από το χώρο των οργανισμών και ένα μοντέλο εκπαίδευσης προσαρμοσμένο σε πραγματικές εργασιακές συνθήκες.

Σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης είναι η διερεύνηση των δυσμενών εμπειριών ζωής κατά την παιδική ηλικία και η σύνδεση αυτών με την κατάχρηση ουσιών και την έλλειψη στέγης στην ενήλικη ζωή. Συμμετέχοντες στη μελέτη είναι έντεκα άτομα, άντρες και γυναίκες, που παρακολουθούν τα προγράμματα των Μονάδων Υποκατάστασης Βουπρενορφίνης του ΟΚΑΝΑ (ΜΟΘΕ) στη Βόρεια Ελλάδα. Η μεθοδολογία διεξαγωγής της συγκεκριμένης έρευνας βασίζεται στη βιογραφική αφηγηματική προσέγγιση, ένα εργαλείο ποιοτικής έρευνας, που κρίθηκε ως καταλληλότερο για τη σε βάθος μελέτη των δυσμενών εμπειριών ζωής και την αλληλεπίδραση αυτών με την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, την κατάχρηση ουσιών και την αστεγία. Η επεξεργασία των βιογραφιών που συγκεντρώθηκαν έδειξε ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι δυσμενείς εμπειρίες ζωής και η απώλεια/εναλλαγή στέγης χαρακτήριζε ως κεντρικό βίωμα της παιδικής ηλικίας τις αφηγήσεις όλων των συμμετεχόντων/ουσών και προηγήθηκε της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και της εμφάνισης της κατάχρησης ουσιών, η οποία προέκυψε μεταγενέστερα ως μια προσπάθεια ανακούφισης και «αυτοθεραπείας».

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι, μέσω της ανάλυσης βιογραφιών ζωής εξαρτημένων ατόμων, να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στα τραυματικά γεγονότα ζωής και τα συναισθήματα που τα συνοδεύουν με την έναρξη της χρήσης ουσιών και την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου. Η ανάλυση βιογραφιών ζωής ατόμων που εισάγονται σε προγράμματα απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ αξιοποιείται προκειμένου να διερευνηθούν οι ερμηνείες και το νόημα που τα ίδια αποδίδουν στις εμπειρίες τους αλλά και να γίνει κατανοητός ο τρόπος κατασκευής ιστοριών ζωής από τη σκοπιά του παρόντος. Μέσα από την ανάλυση δέκα βιογραφιών ζωής τις οποίες καλούνται να συγγράψουν όλα τα άτομα που συμμετέχουν σε θεραπευτική κοινότητα απεξάρτησης, αναζητά την ερμηνεία που τα ίδια τα άτομα δίνουν για τη σχέση ανάμεσα στα τραυματικά γεγονότα ζωής και στην έναρξη της χρήσης ουσιών, τη σχολική αποτυχία και την πρόωρη διακοπή του σχολείου. Με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου προκύπτει ότι σε κάθε αναπτυξιακή φάση αναδύονται συγκεκριμένοι παράγοντες που συνδυάζονται με την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και την έναρξη της χρήσης ουσιών και που αφορούν κυρίως δυσμενείς εμπειρίες ζωής κατά την παιδική ηλικία. Η εργασία προτείνει την εφαρμογή προγραμμάτων διά βίου μάθησης και μη τυπικής εκπαίδευσης στο σύνολο της σχολικής κοινότητας για την πρόληψη της σχολικής διαρροής και της χρήσης ουσιών.

The main goal of the present paper is to discuss how and under what circumstances, active labor market policies and adult education could assist staff to cope with stress and enhance skills and abilities to achieve employment. The high numbers of unemployed in Greece together with the long-term ineffective austerity measures and policies imposed in the country and the reduction of the social welfare state, created many multiple and complex issues that deteriorated after the pandemic. The present paper suggests that specific active labor market policies must be employed together with lifelong learning policies and programmes to ensure future developments. Greece, more than any other modern European country, was faced for several years with extreme austerity measures that affected the social, economic, and personal level. The working population and especially young people had to cope with prolonged unemployment, limited options for reentering the job market and the associated stress that follows exposure to adverse experiences. The phenomena of brain drain and brain waste, are well documented in Greek research and literature. Covid-19 pandemic was another stroke in an already unbalance economy. Lifelong learning programmes, that are meant to assist not only the working but also the general population to increase social and other skills, as a way of ensuring access to the labour market, are addressed to only a small portion of the population and usually to those who need them the least. The current paper presents the challenges that Active labor market and Lifelong policies in Greece must face in the process of coping with prolonged unemployment, brain drain and brain waste.