Η εποποιία του 1940 συγκλόνισε τους Έλληνες της Αμερικής, οι οποίοι παρακολουθούσαν αγωνιωδώς τις δραματικές εξελίξεις μέσα από τον ελληνοαμερικανικό τύπο, τις αφηγήσεις των μεταναστών εθελοντών και τις προκηρύξεις που διέρρεαν στις ελληνοαμερικανικές κοινότητες. Η ελληνοαμερικανική δραματουργία στο διάστημα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατόρθωσε να υπερβεί τις ιδεολογικές της αντιφάσεις και να ακολουθήσει μια κοινή δραματουργική γραμμή. Κυριαρχεί ο ρομαντισμός και οι έννοιες της αυτοθυσίας και της ελευθερίας. Θεματολογικά τα έργα πραγματεύονται τον ελληνοαλβανικό πόλεμο και τα χρόνια της Κατοχής, εμπλουτισμένα με στομφώδη ρητορεία και υπερβολική συναισθηματολογία, βρίθουν από συγκινησιακά στοιχεία φορτισμένα από πατριωτισμό. Στον τομέα της θεατρικής πρακτικής τη δεκαετία του 1940 επικρατούν οι ερασιτεχνικοί θίασοι έναντι των επαγγελματικών, οι οποίοι επιλέγουν το πατριωτικό ρεπερτόριο και τις διάσημες αθηναϊκές πολεμικές οπερέτες. Έλληνες ηθοποιοί, οι οποίοι προπολεμικά συμμετείχαν ενεργά στους γηγενείς ελληνοαμερικανικούς θιάσους, είτε καταξιώνονται σε νευραλγικές θέσεις των ελληνικών κοινοτήτων, είτε επιστρέφουν στην Ελλάδα, στηρίζοντας τον Αγώνα της Αντίστασης.

Αντικείμενο του άρθρου αποτελεί η ιστορία και η διαδρομή των Επτανήσιων Γεράσιμου Κουρούκλη και Παναγή Σβορώνου, άγνωστων ή λιγότερο γνωστών καλλιτεχνών του μουσικού θεάτρου αλλά και της νεοελληνικής σκηνής του πρώτου μισού του 20ου αι. Γεννήθηκαν στην Κεφαλονιά στα τέλη του 19ου αι. και εν συνεχεία βρέθηκαν στην πρωτεύουσα όπου εντάχθηκαν σε αθηναϊκούς θιάσους παίζοντας μικρούς ρόλους, κυρίως σε επιθεωρήσεις και οπερέτες. Σύντομα ο Κουρούκλης εγκατέλειψε την Ελλάδα και περιπλανήθηκε σε όλο τον κόσμο (Αφρική, Αυστραλία, Αμερική κ.α.) αρχικά συμπράττοντας με περιοδεύονται θιάσους και αργότερα ως θιασάρχης, όπως και ο Σβορώνος, ο οποίος είχε μια αντίστοιχη περιπετειώδη καλλιτεχνική πορεία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 οι δύο Κεφαλλονίτες κατάφεραν να γίνουν οι κυρίαρχοι των ελληνοαμερικανικών σκηνών της Αμερικής ως επικεφαλής οπερετικών θιάσων. Ο Κουρούκλης παρέμεινε στην Νέα Υόρκη, όπου έλαβε και την αμερικανική υπηκοότητα ενώ ο Σβορώνος επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου όχι μόνο συνέχισε την θεατρική του πορεία αλλά δραστηριοποιήθηκε και στον κινηματογράφο. Οι δύο ηθοποιοί, έχουν πολλά κοινά σημεία επαφής, καθώς οι διαδρομές τους διασταυρώνονται στην Κεφαλονιά, σε αθηναϊκούς θιάσους, στην Αίγυπτο, στις αμερικανικές πολιτείες κ.α. δίνοντας μια ιδιότυπη συνοχή στην καλλιτεχνική τους πορεία.

Έλληνες μετανάστες στην Αμερική των αρχών του 20ου αι., όντας αυτοδίδακτοι, επιδόθηκαν στην συγγραφή αυτοσχέδιων θεατρικών έργων: κωμικών, ιστορικών, ηθικοπλαστικών αλλά κυρίως νοσταλγικών ή αλλιώς μεταναστευτικών δραμάτων. Οι δημιουργοί, αν και διαφορετικοί ως ιδιοσυγκρασίες, έχουν πολλά σημεία επαφής, καθώς εσωτερικές σχέσεις και διαδρομές διασταυρώνονται στις αμερικανικές πολιτείες δίνοντας μια ιδιότυπη συνοχή στην εργογραφία τους. Απ’ τη μια οι συνθήκες στέρησης και απ’ την άλλη η ανάγκη διατήρησης της ελληνικότητας τους οδήγησαν στη νοσταλγική δραματουργία. Το ύφος των έργων σε πολλά σημεία συγκλίνει διατηρώντας το ίδιο μοτίβο ως προς το σχήμα και το περιεχόμενο, ενώ ο αναγνώστης εύκολα αισθάνεται την αμηχανία συναισθηματολογίας και τον άκαιρο ρομαντισμό, την εσωστρέφεια και την αδυναμία προσαρμογής. Τα χρόνια που ακολούθησαν, όταν πλέον οι συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών είχαν βελτιωθεί, παραμόνευε η παγίδα της επανάληψης, η μανιέρα. Η νέα γενιά δραματουργών της δεκαετίας του 30’, μετατοπίζουν την θεματολογία απομακρύνοντάς την από τις τραυματικές μεταναστευτικές εμπειρίες και εστιάζοντας στην ανάγκη απόκτησης μιας νέας ταυτότητας. Απ’ την μια λοιπόν διαιωνίζεται η νοσταλγική δραματουργία, «της μνήμης», από μερίδα παλαίμαχων δραματουργών και από την άλλη καλλιεργείται η γραφή της νέας εποχής, όπου συγκεράζει την ελληνική παράδοση με τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Ωστόσο ούτε η νέα οπτική είναι ψύχραιμη αφού σχεδόν πάντα διαφαίνεται η ανοικτή πληγή της ξενιτιάς.

Ο Αριστείδης Παρίσης, ψευδώνυμο του ηθοποιού Αριστείδη Σακκά, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς στα τέλη του 19ου αι. Παντρεύτηκε τη Δέσποινα Παρίση και απέκτησε δύο κόρες : την Κατίνα και την Ευαγγελία. Ως έφεδρος αξιωματικός υπηρέτησε στην Εθνική Άμυνα της Θεσσαλονίκης. Λόγω των πολιτικών αντιβασιλικών φρονημάτων του καταδιώχθηκε, τόσο από τη Θεσσαλονίκη, όσο και από τη Λάρισα όπου είχε καταφύγει. Παράλληλα δρούσε ως ηθοποιός σε θιάσους, όπως στο θίασο Σαμαρτζή, αλλά και ως θιασάρχης. Τα μέλη της οικογένειάς του συγκροτούσαν, κατά κύριο λόγο, το θίασο. Οι κόρες του έπαιζαν στην σκηνή, τραγουδούσαν και χόρευαν από πολύ μικρή ηλικία. Στη Λάρισα, παρουσία αξιωματικών, τον πυροβόλησαν την ώρα όπου βρισκόταν επί σκηνής και παιζόταν μια αντιβασιλική επιθεώρηση, την οποία μάλιστα είχε γράψει ο ίδιος. Έπειτα από τα δραματικά γεγονότα στη Θεσσαλία, η οικογένεια Παρίση ξεκίνησε περιοδεία σε ολόκληρη την Ελλάδα και ακολούθησε μια συγκλονιστική θεατρική περιπέτεια με σταθμούς την Κωνσταντινούπολη, τη Σερβία, την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Ρουμανία, το Παρίσι, τη Μασσαλία, τις Βρυξέλλες και την Αμερική. Οι περιοδείες του Παρίση διήρκεσαν δεκαετίες, προσφέροντας αποφασιστικά στις εστίες του ελληνισμού της διασποράς. Το ρεπερτόριο του θιάσου αποτελείτο από κωμωδίες, πολύπρακτες και μονόπρακτες, επιθεωρήσεις, οπερέτες, κωμειδύλλια, δραματικά ειδύλλια και πατριωτικά δράματα. Ο Παρίσης επιδίωκε να ικανοποιεί τα γούστα του κοινού, προσκολλημένος στα έργα της σίγουρης σκηνικής επιτυχίας, χαρίζοντας γενναιόδωρα άλλοτε γέλιο και άλλοτε συγκίνηση. Ο Αριστείδης Παρίσης υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα και η δράση του εκτείνεται σχεδόν σε όλους τους κλάδους του θεάτρου: σκηνοθέτης, ηθοποιός, δάσκαλος θεάτρου, θεατρικός επιχειρηματίας, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, συγγραφέας αλλά και μεταφραστής θεατρικών έργων.