Abstract:

Η λέξη ‘άριστος’ είναι μία από τις αρχαιότερες ελληνικές λέξεις. Η γέννηση του όρου ανάγεται σε εποχές προομηρικές, ενώ η σημερινή σημασία της λέξης διατηρεί σε αμείωτο επίπεδο την αίγλη της. Στην ομηρική σκέψη ο «άριστος» συνιστά μια αξία, ένα μέγεθος ηθικό, και μάλιστα τον ύψιστο βαθμό ανωτερότητας, καθώς αποτελεί την υπερθετική εξέλιξη του «αγαθός». Ο άριστος δεν αποτελεί έναν εκ των πολλών, αλλά τον άνδρα ο οποίος επιτυγχάνει έναν άθλο, δηλαδή τον καλύτερο όλων, τον αξιότερο. Στο ηρωϊκό έπος της Ιλιάδας, όπου κατεξοχήν συγκρούονται αντίπαλοι ήρωες, η πολεμική αναμέτρηση συνιστά την αφορμή για την ανάδειξη της «αριστείας», δηλαδή των ανδραγαθημάτων, των σημαντικότερων ηρώων του στρατοπέδου των Αχαιών, καθώς επίσης και των επιλέκτων ανδρών εκ των Τρώων. Η ομηρική αριστεία δεν περιορίζεται, ωστόσο, μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά εκδηλώνεται και στους αθλητικούς αγώνες, όπου είναι έκδηλη η λαχτάρα της νίκης και της υπεροχής. Τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια το ‘νικάν’ στους αγώνες συνδέεται με το ‘αριστεύειν’, καθώς ο νικητής είναι ο άριστος, ο ικανότερος, ο πιο γενναίος όλων, εξ ου και ‘αριστεία’ ή ‘άθλα’ τα κατορθώματα του ήρωα-αθλητή. Και στα δύο έπη είναι σημαντική η ανάδειξη της αριστείας, καθώς με τον τρόπο αυτόν αποκαλύπτει ο άνδρας της ομηρικής περιόδου τον χαρακτήρα και τη δύναμή του, που απηχούν την αρετή του, γεγονός που επηρεάζει την κοινωνική του αξιολόγηση. Η ‘αριστεία’ στον Όμηρο, έχει εν τέλει χαρακτήρα επικό, σχεδόν δραματικό, καθώς ο μαχητής, προκειμένου να κατακτήσει το ιδεώδες της ανδρείας, φτάνει ως τα όρια του θανάτου, ενώ η αριστεία στον αθλητικό χώρο δεν συνιστά, παρά μία προέκταση της πολεμικής αριστείας.