• (2014). Κωνσταντίνα Γογγάκη – Ιωάννης Γ. Καλογεράκος (επιμ.). Φιλοσοφία και Αθλητισμός. Πρακτικά Β’ Φιλοσοφικού Συμποσίου, Αθήνα, 16 Μαΐου 2014. Έκδοση Σπουδαστηρίου Φιλοσοφίας του Αθλητισμού του ΤΕΦΑΑ Εθνικού και Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών, εκδόσεις Παπαηλιού, Αθήνα.

(2014). Η έννοια του αγώνα και το αγωνιστικό ιδεώδες των Ελλήνων Κατά την περίοδο της ελληνικής αρχαιότητας η ιστορία ενώνεται με το μύθο, ο συμβολισμός με την παράδοση και η εγκράτεια με την έμπνευση, σε ένα φάσμα εξαιρετικά ευρύ. Πίσω από τις εκδηλώσεις της ζωής κρύβεται, ωστόσο, η ψυχή του λαού, η οποία ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά έχει την αγάπη προς το ωραίο, την ελευθερία και τον αγώνα. Το ελληνικό πνεύμα με τη διαρκή αγωνιστικότητα δημιούργησε τον πολιτισμό του ηθικά και αισθητικά ωραίου, καθώς και τον πολιτισμό της ελευθερίας, τις δύο μορφές πολιτισμού που χαρακτηρίζουν και την αρχαία και τη μεσαιωνική και τη σύγχρονη Ελλάδα. Από τότε που εμφανίζεται για πρώτη φορά ο Έλληνας μέχρι σήμερα διαρκώς αγωνίζεται, πότε κατά τον πόλεμο και πότε κατά την ειρήνη. Αγωνίζεται ως άτομο, αλλά και ως κοινωνικό και πολιτικό σύνολο, ως πόλη της αρχαιότητας, αλλά και ως κρά­τος μεσαιωνικό ή νεότερο, ως ομάδα και φυλή, ως οικογένεια και γένος, ως λαός και έθνος. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι ως ‘έθνος’ οργανώθηκε μέσα στη φάση αντιπαλότητας των διαιρεμένων πόλεων που πολεμούσαν μεταξύ τους. Οι προσπάθειες, οι μάχες και οι αγώνες είναι, κατά κάποιο τρόπο, το πεπρωμένο του Έλληνα στη μακρινή του πορεία. Ειδικότερα ο όρος «αγών», έχοντας τόση ιστορία πίσω του όση και η ίδια η Ελλάδα, αποκαλύπτει το αγωνιστικό ιδεώδες της ελληνικής ψυχής. Ο έμφυτος ατομισμός του Έλληνα, αντίθετα με ό,τι ίσχυσε για την υποτακτική προσωπικότητα του ανθρώπου της Ανατολής, τον βοήθησε ν’ ανακαλύ­ψει τη μορφή του φορέα του αγώνα, δηλαδή τον ένα άνθρωπο. Από τη στιγμή της εισόδου του στην ιστορική κονίστρα, είτε αυτή επρόκειτο για την αρχαία παλαίστρα, είτε για κάθε πεδίο δράσης όπου εκδηλώνεται ανταγωνισμός για την επικράτηση, ο άνθρωπος σταμάτησε, πλέον, να συνιστά μια αφανή μονάδα, και έγινε ελεύθερη οντότητα, συνιστώντας οργανικό µέρος του πολιτικού και κοινωνικού συνόλου. Ο ανθρωπολογικός ατομισμός των Ελλήνων, σε συνδυασμό με την κοινωνικότητά τους, γέννησε, επομένως, τον αγώνα, ως αποτέλεσμα της σύνθεσης του ατομικού και του κοινωνικού στοιχείου της ελληνικής ψυχής. Το αγωνιστικό πνεύμα αφήνει τα ίχνη του σε όλες τις πτυχές της ιστορικής ζωής, όπως δηλώνει και η διαμόρφωση από τους Έλληνες των αθλητικών αγώνων, οι οποίοι υπογραμμίζουν την καθολικότητα του αγωνιστικού φαινομένου της ελληνικής ζωής. Το υγιές πνεύμα της άμιλλας και του αγώνα αποτέλεσε διαρκές κίνητρο νέας δημιουργίας, ήταν δηλαδή κίνητρο παιδείας. Ο ελληνικός πολιτισμός συνίσταται, εν τέλει, σε µία ισορροπία αντιθέσεων, που, όμως, δεν αποσυντίθεται όπως ίσως θα αναμενόταν, αλλ’ αντιθέτως, αυτοσυντηρείται και εξελίσσεται. Ο σύγχρονος αγώνας συνεχίζεται στα νέα πεδία της ιστορικής δράσης του ελληνισμού. Κι αν το αρχαίο ελληνικό θαύμα ως ιστορικό φαινόμενο έμεινε ανεπανάληπτο, ωστόσο ο αγώνας δεν διακόπηκε, αλλά έλαβε άλλες μορφές, τις οποίες υπαγορεύουν οι ανάγκες των νέων καιρών. Ο ουσιαστικότερος αγώνας, πάντως, σήμερα είναι ο ανθρωπιστικός, ο οποίος δίνει έμφαση στην αξία του ανθρώπου, υποστηρίζοντας πως αληθινό είναι μόνο ό,τι προάγει την ανθρώπινη ζωή και οδηγεί τον άνθρωπο στην ολοκλήρωσή του. *** ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ. Αγώνες πνεύματος και αγώνες σώματος. Ίδρυμα Ωνάση- harvard.eduhttp://athensdialogues.chs.harvard.edu/cgi-bin/WebObjects/athensdialogues.woa/wa/dist?dis=156http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewlecture.aspx?LectureID=1336 http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewevent.aspx?EventID=341                 https://el-gr.facebook.com/athensdialogues/posts/10152367758716810                http://www.athensdialogues.org/el/academic-events-el/conferences-2014-el/races-body-   spirit- el/video-el/ http://argos.chs.harvard.edu:9090/media/ad-2014-goggaki

(2014). Από την αρχαία συμμετρία στη σύγχρονη αμετρία: Αρχές της φιλοσοφίας και αρχές του αθλητισμού Οι κορυφαίες φιλοσοφικές μορφές της ελληνικής αρχαιότητας, όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, επηρέασαν καθοριστικά τη μεταγενέστερη φιλοσοφία έως και τις μέρες μας, ενώ αποτελούν τους παραδειγματικούς εκφραστές της αρετολογίας της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και τους ιδανικούς εμπνευστές αρεταϊκών ιδεωδών στο σύγχρονο κόσμο. Με τις αναλύσεις τους για τη σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος και τον τονισμό της αξίας της σωματικής άσκησης των νέων οι φιλόσοφοι αυτοί προσέδωσαν στον αρχαίο ελληνικό αθλητισμό σημασία πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής. Ο αρχαίος αθλητής ήταν μέτοχος ενός πολιτισμού που εξέφραζε το σύμμετρον, το οποίο δεν ήταν παρά η αποτύπωση των φυσικών γνωρισμάτων του ελληνικού λαού. Η επιθυμητή αρμονία της ψυχής και του σώματος, που συνιστά το ιδεώδες της καλοκἀγαθίας, αποτελεί κεντρικό στοιχείο του αθηναϊκού πολιτισμού. Η φιλοσοφική προσέγγιση του σώματος δείχνει ότι οι εποχές και οι λαοί νοηματοδότησαν διαφορετικά τη σωματικότητα. Έτσι, ενώ στην κλασική αρχαιότητα η ψυχοσωματική ανάπτυξη εκλαμβάνεται ισομερής, αντίθετα στη βυζαντινή περίοδο η σωματικότητα εκλαμβάνεται πολύ υποδεέστερα απέναντι στην πνευματικότητα. Στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες, όμως, έως και σήμερα κυριαρχεί η εμμονή στην επιδίωξη του κέρδους. Στο χώρο ειδικότερα του αθλητισμού, και σε αντίθεση με τον αρχαίο αθλητή, ο σύγχρονος αθλητής βάλλεται από ένα ιδεολογικά κερδοκεντρικό σύστημα, το οποίο επικροτεί το άμετρο, την υπερβολή, την βιομηχανοποίηση της επίδοσης και την εργαλειοποίηση του ανθρώπινου σώματος. Η αποσαφήνιση της αντιιδεαλιστικής και αντισυστημικής σχέσης της φιλοσοφίας με τη σωματικότητα του αθλητισμού υπόκειται στην ανάγκη για την όρθωση και την επεξεργασία μιας σύγχρονης φιλοσοφικής ανθρωπολογίας. Εάν δεν απαντηθεί εκ νέου το ερώτημα «τι είναι άνθρωπος», τότε τα μεταβιομηχανικά υλιστικά πρότυπα, καθώς μάλιστα διογκώνονται μέσα από την επικράτηση της σύγχρονης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, παραμένουν κυρίαρχα και επιβεβλημένα. Παράλληλα, η ευγενής άμιλλα, αποτελώντας τον πυρήνα του αθλητικού ιδεώδους, λειτουργεί ως καίριο στοιχείο ηθικής αγωγής, και, κυρίως, αντιστέκεται στην πλεονεξία και στη σύγχρονη αμετρία.

(2014). Η σχέση της φιλοσοφίας και του αθλητισμού από την αρχαιότητα έως τον σύγχρονο κόσμο Ο αθλητικός αγώνας αναπτύχθηκε εντός της φυσικής, ιδεολογικής και κοινωνικής ατμόσφαιρας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Φιλοσοφικά, η ιδεολογία που καλλιεργείται στους πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες αποτελεί την αντανάκλαση του βαθύτερου υπόβαθρου με το οποίο ταυτίζεται ο κλασικός πολιτισμός, δηλαδή της συνύπαρξης, και μάλιστα της ισορροπημένης συνύπαρξης, των αντιθέτων. Την περίοδο αυτή ήταν ισχυρή η οντολογική σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος. Το κάλλος, το ωραίο, το ιδεώδες, ο άθλος, το κλέος, η ηθική του αγώνα και του αθλητή ως προτύπου, η αισθητική και η αξιολογία τους είναι έννοιες φιλοσοφικές, έννοιες που ανήκουν στη σφαίρα και στη δικαιοδοσία της φιλοσοφίας. Το ενδιαφέρον για τη σωματική υπόσταση του ανθρώπου, ως σημαντικού μέρους της διττής ανθρώπινης υπόστασης, δεν έπαψε ποτέ να απασχολεί τους διανοητές και τις κοινωνίες, μιας και ο αθλητισμός αντιμετωπίστηκε ως τμήμα της εκάστοτε κοινωνικής ζωής. Η στάση προς το φυσικό σώμα, είτε πρόκειται για στάση σεβασμού είτε για στάση απαξίωσης, έχει γνωρίσματα φιλοσοφικά και ιδεολογικά. Οι μεταβιομηχανικές ιδίως κοινωνίες, έως και τις μέρες μας, χαρακτηρίζονται από τον βιομηχανοποιημένο τρόπο ζωής και τον εκμηχανισμένο τρόπο παραγωγής, απόρροια ενός εκμηχανισμένου πολιτισμού. Επικρατεί ο οικονομικός υλισμός, και η απολυτοποίηση του κέρδους και οτιδήποτε υλιστικού, στο οποίο και εντάσσεται το φυσικό ανθρώπινο σώμα, το οποίο στην πραγματικότητα καθίσταται θύμα αυτής της ισοπεδωτικής και υπολανθάνουσας λογικής. ανθρώπου. Η ανθρωπολογική έννοια του αθλητισμού μπορεί να προσδιορίσει ένα όριο ασφαλείας, το οποίο θα προφυλάσσει το αθλητικό και γενικότερα το ανθρώπινο σώμα από την υπερέκθεση και την υπερκατανάλωση. Διαφαίνεται, επομένως, η ανάγκη της «φιλοσοφικής ανθρωπολογίας», της σύλληψης δηλαδή της ουσίας του ανθρώπου, αλλά και της πολιτικής φιλοσοφίας του σώματος.

(2014). Το όραμα του υπερανθρώπου και το μετανθρώπινο μέλλον: Σχεδιάσματα, επιτεύγματα, ουτοπίες Η ιδέα του υπερανθρώπου εμφανίζεται πρώτη φορά στο στοχασμό του Friedrich Nietzsche (Der Übermensch), ο οποίος υποστηρίζει πως ο άνθρωπος με μια ηρωϊκή προσπάθεια θέλησης και φαντασίας θα μπορούσε να ξεφύγει από την αθλιότητα και να δημιουργήσει ένα ανώτατο ον, τον υπεράνθρωπο. Ο Νιτσεϊκός υπεράνθρωπος, ωστόσο, ουδεμία σχέση έχει με τον σύγχρονο υπεράνθρωπο, καθώς ο πρώτος είναι ο ιεροφάντης μιας νέας προστακτικής ηθικής (Pearson, 2007), ενώ ο δεύτερος ένα αφύσικο κατασκεύασμα της τεχνολογίας, ένας Superman. Ένας τέτοιος άνθρωπος, όμως, υπερβαίνει τα φυσικά ανθρώπινα όρια. Το όραμά του φαντάζει ως μια τεχνοουτοπική φαντασίωση. Μπορεί, άραγε να γίνει αληθινό; Σε μια μεταβιομηχανική εποχή, πάντως, η δόξα θα ανήκει, πλέον, στην επανάσταση της βιοεπιστήμης που σημειώθηκε στις αρχές του αιώνα (Lawton, 2006). Επιμήκυνση της μακροβιότητας, διατήρηση της νεότητας, ενώ αρκετοί άνθρωποι έχουν υποστεί βιολογικές παρεμβάσεις και «αναβαθμίσεις» που τους προσφέρουν υπεράνθρωπες νοητικές ικανότητες ή σωματικές επιδόσεις. Ραγδαίες είναι, επίσης, και οι εξελίξεις στις συσκευές που διασυνδέονται με τον εγκέφαλο, ενισχύοντας τις λειτουργίες του με υπερφυσικές δυνάμεις (Sandel, 2011), και για την πλήρη κατανόηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (Lewontin, 2000, 2002). Οι υπάρχουσες τεχνολογίες, ωστόσο, δεν αναπτύχθηκαν ειδικά για να επιτρέψουν στους υγιείς ανθρώπους να ξεπερνούν τα όριά τους, αλλά για να θεραπεύσουν ασθένειες, επιτελώντας κοινωνικό έργο. Διαθέτουν, επομένως, αρχικά την ηθική αποδοχή, και στο τέλος καταλήγουν να χρησιμοποιούνται από όποιον επιθυμεί να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι των άλλων (Lawton, 2006, Γογγάκη, 2013). Οι παραπάνω εξελίξεις αντιμετωπίζονται με δύο αντιμαχόμενες τάσεις. Οι υπέρμαχοι ή μετανθρωπιστές, όπως ο βιοηθικολόγος James Hughes (2014), προβλέπουν τη δημιουργία μιας «συλλογικής νοημοσύνης» (The Hive Mind) που συνδυάζει τη νοημοσύνη του ανθρώπινου είδους σε έναν τεχνολογικό εγκέφαλο (Estulin, 2009, 2014). Γενικά το φιλοσοφικό ρεύμα που συνδέεται με τους όρους posthumanism, metahumanism ή transhumanism υποστηρίζει την εξέλιξη του ανθρώπου μέσα από την επίδραση της γενετικής, της τεχνολογίας και των εμφυτευμάτων. Σύμφωνα με τη θεωρία του μετανθρωπισμού, ο συνήθης άνθρωπος αποτελεί απλά ένα «στάδιο ανάπτυξης» της συνολικής ανθρώπινης οντότητας. Οι αντίμαχοι αυτών των τεχνολογιών παρομοιάζουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο με τον Brave New World του Aldous Huxley (1931), ένα μέλλον δηλαδή όπου οι κάτοικοι μέσω τεχνολογικών αναβαθμίσεων ζουν ζωές επίπεδες και άδειες, μέσα στην απόλυτη ομοιομορφία. Ο βιοηθικολόγος George Annas επισημαίνει ότι οι κίνδυνοι από τη γενετική τροποποίηση είναι ακόμη μεγαλύτεροι, ώστε θα ήταν καλύτερα να τεθεί από τώρα ένα τέλος σε όλη αυτή τη διαδικασία, προτείνοντας μια παγκόσμια συμφωνία που θα καθιστά τη γενετική τροποποίηση έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Το γενετικό μέλλον του ανθρώπινου είδους και η ανθρώπινη αναβάθμιση μπορεί να υπόσχονται την ελευθερία, ενδέχεται όμως να προκαλέσουν πρωτόγνωρες δυσκολίες (Fukuyama, 2002, Kuhse-Singer, 1999, Machery, 2008); Το κυριότερο ερώτημα, όμως, είναι: ως πού, θέλει να φτάσει ο άνθρωπος; Μήπως, θέλοντας να τα κατακτήσει όλα, είναι καταδικασμένος, τελικά σε μια σκλαβιά επιθυμιών, που μοιάζει με πιθάρι χωρίς πάτο; Η συζήτηση σχετικά με τις δυνατότητες των μελλοντικών τεχνολογιών είναι σε εξέλιξη. Οι μετανθρωπιστές αφαιρούν, ωστόσο, το ευρύτερο πλαίσιο, τον πολιτισμό, την εμπειρία και τα σώματα από το όραμά τους. Χωρίς, όμως, ευρύτερο πλαίσιο, πολιτισμό, εμπειρία και σώματα, τι απομένει στη συνείδηση; Στην πραγματικότητα η επιθυμία να ‘μεταφέρεις’ ή να κάνεις ‘μεταφορά μυαλού’ υλοποιείται συνεχώς από παραγωγικά ανθρώπινα όντα. Ίσως είναι καλύτερο να προσπαθεί κανείς να είναι παραγωγικός σ’ αυτή τη ζωή, παρά να ονειρεύεται ότι θα είναι παραγωγικός στην επόμενη ζωή.

• (2013). Η ειδωλολατρία του τέλειου σώματος και το ντόπινγκ της γειτονιάς ως απόρροια του υλικού πολιτισμού

  Το ντόπινγκ δεν περιορίζεται, πλέον, μόνο σε όσους αθλούνται συστηματικά, αλλά επεκτείνεται στη γειτονιά, με πολύ πιο ταπεινά κίνητρα από αυτό του ολυμπιακού μεταλλίου. Οι νέοι συχνά διακατέχονται από την επιθυμία της κατασκευής ενός «σώματος εξώφυλλου», με αποτέλεσμα να λαμβάνουν ουσίες ύποπτες ή παράνομες, από τις οποίες υπάρχουν πολλές παρενέργειες. Η πώληση τέτοιων ουσιών από τα γυμναστήρια ή το διαδίκτυο συνιστά, στην πραγματικότητα, μια μορφή λαθρεμπορίου, ενώ από τη χρήση των προϊόντων αυτών υπάρχουν κίνδυνοι οι οποίοι θέτουν σε άμεση απειλή την υγεία, ιδίως των νέων, που χαρακτηρίζονται και από άγνοια των κινδύνων. Το «μυώδες σώμα» συνιστά, πάντως, ένα «must» για το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, αρκούντως προβαλλόμενο και στη χώρα μας. Τα ερεθίσματα που καθορίζουν το σωματικό πρότυπο βομβαρδίζουν τον πολίτη από παντού, δημιουργώντας την βασική ψευδαίσθηση πως η επιτυχία είναι ταυτόσημη με τη σωματική ομορφιά. Ένα ολόκληρο σύστημα αθλητικής βιομηχανίας επιστρατεύεται, προκειμένου να προσδώσει σάρκα και οστά στο όνειρο του ‘τέλειου’ σώματος. Η φαντασίωση αυτή, ωστόσο, είτε δεν πραγματώνεται ποτέ, είτε επιτυγχάνεται για λίγο, οπότε η απογοήτευση οδηγεί σε αυτοδιάψευση, η οποία ωθεί σε νέα απέλπιδα απόπειρα, ενώ το ιδανικό σώμα παραμένει στη σφαίρα του ανικανοποίητου, εξιδανικεύεται και μετατρέπεται σε «φετίχ».   Η φετιχοποίηση του σώματος έχει αναχθεί σε ιδεολογία και σε τρόπο ζωής στο δυτικό πολιτισμό, μετατρέποντας σε καταπίεση την ευχαρίστηση της σχόλης. Η σωματική λατρεία αντιμετωπίζει, όμως, το σώμα όχι ανθρωπιστικά, αλλά ως λατρευτικό προϊόν. Επιπλέον, η αυταπάτη της σωματικής τελειότητας ως μέσου πληρότητας, υπονομεύει τις άλλες, ψυχικές και πνευματικές, ανάγκες, καθόσον καθιστά τον ίδιο τον άνθρωπο ένα «άλογο ζώο» κατά τον Γαληνό, που έχει μόνο σωματικά χαρακτηριστικά κατά τον Λουκιανό. Το αντίθετο της σωματικής φετιχοποίησης είναι ο ‘ανθρωπισμός του σώματος’, ο οποίος βασίζεται σε μια και μοναδική αξία: στον σεβασμό. Οτιδήποτε θέτει το σώμα έξωθεν των ορίων του, όχι με φυσικό, αλλά με τεχνητό τρόπο, παραποιώντας το με σκοπό την επίδοσή του, συνιστά κακοποίηση της ισορροπίας της φύσης. Η κουλτούρα των μυών, η κυριαρχία της εξωτερικής εικόνας επάνω στην προσωπικότητα, ευνοούν, εν τέλει, μια ιδεολογία που υποβαθμίζει το πολυτιμότερο τμήμα του ανθρώπινου σώματος: το νου. Το πρότυπο της καπιταλιστικής ευφορίας είναι ευρέως διαδεδομένο στον σύγχρονο πολτισμό, συρρικνώνοντας αντίστοιχα τις αληθινές αξίες. Ο νέος για να είναι «in», πρέπει να είναι ο «πρώτος», ο πιο έξυπνος, ο πιο πλούσιος, ο πιο ωραίος, ο πιο δυνατός, με οποιοδήποτε τίμημα. Ο υλικός ευδαιμονισμός φαντάζει λαμπερός και κατάφωτος, οδεύοντας προς το μέλλον της πληθώρας. Ο δυτικός πολιτισμός, αχόρταγος, άπληστος, ανικανοποίητος, όπως και ο material άνθρωπός του, ζητά και καταναλώνει ολοένα και περισσότερα, επιβεβαιώνοντας ότι ένας τέτοιος πολιτισμός είναι το αντίθετο της ολιγάρκειας, της μεσότητας και του υγιούς μέτρου.

Ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο Δανός αρχαιολόγος, θεολόγος και φιλόλογος Peter Oluf Brønsted (1780-1842), ένας πρωτοπόρος φιλέλληνας ή, μήπως ένας άλλος Elgin; Ο Brønsted έφτασε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1810, πραγματοποιώντας την πρώτη, ουσιαστικά, επίσκεψη Δανού περιηγητή στην χώρα. Η αναφορά, ωστόσο, των ονομάτων της πενταμελούς ομάδας που ταξίδεψε μαζί του, αποτελούμενη από το Δανό φιλόλογο και μουσικό Georg H.C. Koës, τους Γερμανούς, αρχιτέκτονα Carl Haller von Hallerstein από τη Νυρεμβέργη και ζωγράφο Jakob Linckh από τη Βυρτεμβέργη, και, τέλος, από τον Εσθονό βαρώνο Otto Magnus von Stackelderg, είναι αρκετή για να κατανοήσει κανείς τον αληθινό σκοπό της επίσκεψης αυτών των «πνευματικών» ανθρώπων της Δύσης. Ο von Hallerstein υπήρξε Πράκτορας του διαδόχου της Βαυαρίας Λουδοβίκου, με αποστολή του στην Ελλάδα τη συγκέντρωση αρχαιοτήτων, και με εντολή να αγοράσει όλες τις κεφαλές των αλόγων που είχαν απομείνει στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα και μια Καρυάτιδα. Ο ίδιος θα πραγματοποιήσει ανασκαφές στα Μέγαρα και την Ιθάκη και θα αγοράσει το αρχαίο θέατρο της Μήλου για λογαριασμό του Λουδοβίκου. Αλλά και οι τρεις άλλοι της παρέας, ο von Stackelberg, ο Linkh και ο Koës, κατηγορήθηκαν για κλοπή των αρχαίων ελληνικών ευρημάτων και για κερδοσκοπία. Η χρονιά που κατέφθασε ο Brønsted στην Ελλάδα, το 1810, ήταν η χρονιά κατά την οποία ο Άγγλος λόρδος Elgin (: Thomas Bruce) φόρτωσε το τρίτο μέρος της λείας του με το πολεμικό πλοίο «Ύδρα». Η λεηλασία των μνημείων γενικεύτηκε στις αρχές του ΙΘ΄ αιώνα. H δήθεν «αρχαιολογική» έρευνα ματατράπηκε σε ληστρική επιχείρηση, με ολέθριες συνέπειες για τα μνημεία και τα έργα τέχνης. Η πολυεθνική εταιρία αρχαιοκαπήλων που είχε συγκροτηθεί από το 1807 για ανασκαφές σε ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους και πώληση ευρημάτων στην ευρωπαϊκή αγορά, είχε ως μέλη της την αφρόκρεμα της ευρωπαϊκής ελίτ. Συνεργάτες της, μεταξύ άλλων, ήταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Louis François Fauvel, πρόξενος της Γαλλίας στην Αθήνα, ο επίσης αρχαιοκάπηλος Γερμανός Georg Christian Gropius, κατοπινός πρόξενος της Αυστρίας και ο Άγγλος Charles Robert Cockerell. Η εργασία παρακολουθεί τις επαφές του Brønsted με την Υψηλή Πύλη, τις προσωπικές του επαφές με πρόσωπα υψηλά ιστάμενα, τις ανασκαφές που ο ίδιος ανέλαβε σε σημαντικές αρχαιολογικές περιοχές της Ελλάδας, και τις συμφωνίες που έκανε ο ίδιος με τον Σουλτάνο προκειμένου τα αρχαιολογικά ευρήματα να εξαχθούν, προκειμένου να πουληθούν στις Ευρωπαίκές αγορές. Ο Brønsted απολαμβάνοντας της μεγάλης υποστήριξης του Αλή Πασά, μετατρέπεται σταδιακά σε «συνάδελφο» του Έλγιν που κατέκλεψε τις ελληνικές αρχαιότητες. Τον θησαυρό λόγου χάριν της Κέας τον φόρτωσε ο Δανός «αρχαιολάτρης» στο αγγλικό πλοίο «Η ωραία Νίνα» και πούλησε τα γλυπτά στη Δανία και τη δυτική Ευρώπη όπως αναγνωρίζει και ο ίδιος (P.O. Brønsted, Voyages dans la Grèce accompagnés de recherches archéologiques, Paris 1826-1830, σ. 24). Ο Brønsted, εκμεταλλευόμενος την υποστήριξη που είχε από τον Σουλτάνο, και, κυρίως, εκμεταλλευόμενος τον λαό της χώρας με την κλασική παιδεία, που ωστόσο σε εκείνη τη φάση ως πρωταρχικό μέλημά του έχει τον εθνικοαπελευθερωτικό του αγώνα, αδίκησε την Ελλάδα και λεηλάτησε τον πολιτισμό της. Ο ίδιος πρωταγωνίστησε στις ρυθμίσεις που αφορούσαν στην έξοδο ή την πώληση αυτών των ευρημάτων έξω από την Ελλάδα. Έτσι, μπορεί στη συνείδηση των Δανών να θεωρείται μια πνευματική προσωπικότητα, και μπορεί με τις παραδόσεις του στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης να άσκησε μεγάλη επίδραση στους αστικούς ρομαντικούς κύκλους της πρωτεύουσας της Δανίας, αλλά, τελικά, η αντίληψη που επικράτησε γι’αυτόν τον καταδίκασε σε αρχαιοκάπηλο, και μάλιστα σε «αχρείο αρχαιοκάπηλο» 

(2013). Η ιδέα της ατομικής ελευθερίας ως υπόβαθρο του Ολυμπισμού Το σύγχρονο αθλητικό περιβάλλον, όπου οι μετέχοντες προσπαθούν να κερδίσουν το πλεονέκτημα από τους αντιπάλους τους καταφεύγοντας σε παράνομες φαρμακευτικές ουσίες, συνεπάγεται όχι μόνο την παράβαση του γράμματος του νόμου, αλλά και την ακύρωση του ίδιου του ολυμπιακού πνεύματος. Η μοντέρνα ολυμπιακή ιδεολογία δεν προήλθε, όμως, από παρθενογένεση, αλλά είναι απόρροια της κυρίαρχης κοινωνικής και πολιτικής ιδεολογίας, οι οποίες ευνοούν τον ακραίο ανταγωνισμό, την κοινωνική επιθετικότητα, τις ταξικές αντιθέσεις και την ιδιοτέλεια. Η αφιλοκερδής ένταξη, ωστόσο, σ’ έναν σκοπό, η εντιμότητα στον αγώνα, ο σεβασμός στον αντίπαλο -και όχι εχθρό- ο αυτοέλεγχος, η συμμετοχή για προσωπική ικανοποίηση και όχι για την εκπλήρωση αλλότριων προσδοκιών, είναι αξιολογικές προϋποθέσεις, που μειώνουν τον ατομισμό και τον ωφελιμισμό. Κυρίως, όμως, η αξιολογική συνεισφορά της ομαδικότητας του αθλητισμού συνίσταται στο ότι η συμμετοχή του ανθρώπου στον αγώνα αποτελεί πράξη εθελοντική και εκούσια. Ο Ολυμπισμός, επομένως, συνδέεται με τον αυθορμητισμό, την αυθεντικότητα, την αυτενέργεια, και όχι με την υποχρέωση, το καθήκον, και τον ηθικό ή υλικό εξαναγκασμό. Κατά συνέπεια, η ιδέα του Ολυμπισμού έχει ως υπόβαθρο την ιδέα της ατομικής ελευθερίας. Ο αθλητής συμμετέχει με πλήρη συνείδηση της ατομικότητάς του, προκειμένου να δώσει τον εαυτό του σε μια υπόθεση που τον αφορά, επειδή ο ίδιος την επέλεξε, και είναι έτοιμος να προσμετρηθεί με τον έτερο, γνωρίζοντας, όμως, οτι δεν πρόκειται για μια υπόθεση ζωής, αλλά για μια προσωρινή δοκιμασία, απ’ την οποία μπορεί κάθε στιγμή να εξέλθει. Αν, όμως, υπάρχουν πιέσεις και οικονομικά κίνητρα, τότε η προσωπική ελευθερία του αθλητή μεταμορφώνεται σε γενικευμένη δέσμευση. Η «άδολη», φαινομενικά, χαρά για το επίτευγμα της αθλητικής νίκης, διαθέτει τον μηχανισμό της, καθώς η μεγιστοποίηση της αθλητικής νίκης οδηγεί σε λάθος αίσθηση και σε αλλοίωση ή αλλοτρίωση των αληθινών αξιών.*** http://edopanepistimio.uoa.gr/index.php?p=opinions&id=632

ΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΙΔΕΩΔΕΣ. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΟΓΓΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ, 2013, Αθήνα: Gutenberg Το ολυμπιακό ιδεώδες διέρχεται σήμερα κρίση εκ των πραγμάτων, διέρχεται, όμως, κρίση και από το πνεύμα της εποχής. Ο πολιτικός ανταγωνισμός που αναπτύσσεται μεταξύ των χωρών, το οικονομικό δέλεαρ έτσι όπως προβάλλεται από τον υλικό πολιτισμό, η τεχνολογική εξειδίκευση η οποία αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως animal machine κατά την ορολογία του Καρτέσιου, και μάλιστα βιονικό, έχουν ως αποτέλεσμα την διαμόρφωση ενός ανθρώπου μονοσήμαντου, κατά τον ορισμό του Μαρκούζε, και την φθορά και την απαξίωση της ολυμπιακής ιδέας ως αξίας. Το πνεύμα της ευγενούς άμιλλας υπονομεύεται από το ωφελιμιστικό και εγωκεντρικό πνεύμα της σύγχρονης τεχνοκρατικής κοινωνίας, αλλά έχει σχέση και με την ίδια την πολιτική κοινωνία. Η τάση προς επιλογές αναίρεσης των αρχών του ευ αγωνίζεσθαι, διαμορφώνεται από την παρεχόμενη προς τους νέους παιδεία που υποστηρίζει τον γρήγορο και εύκολο πλουτισμό και την με οποιοδήποτε τίμημα προβολή των ανθρώπων. Ο αθλητισμός, κατ' επέκταση και οι αθλητές, δεν αποκόπτονται από το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον, συνεπώς και από τις αξίες που διέπουν την ζωή της πολιτικής κοινωνίας. Παρά τις επιφυλάξεις, υπάρχουν, ωστόσο, μηνύματα σθεναρής κριτικής, η οποία αποβλέπει στην διάσωση των θεμελιωδών αξιών, στην αποδοκιμασία των αρνητικών φαινομένων του σύγχρονου αθλητισμού, στον έλεγχο της απληστίας αλλά και της μονομέρειας, στην αντικατάσταση των προτύπων επιτυχίας από πρότυπα αξίας και στον σεβασμό της ανθρώπινης δισυπόστατης φύσης. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).                                                             

(2013). Η ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας ηθικής του Ολυμπισμού και του αθλητισμού. Ο αθλητισμός, αποτελώντας μιὰ πολιτιστικὴ εκδήλωση, δεν είναι αποκομμένη απὸ το κοινωνικο και πολιτικὸ περιβάλλον, εντὸς του οποίου λαμβάνει υπόσταση. Οι αθλητὲς και οι παράγοντες του αθλητισμού, ως άνθρωποι και ως πολίτες, επηρεάζονται άμεσα απὸ το σύνολο των αξιών, οι οποίες διέπουν τη ζωὴ της πολιτικής κοινωνίας. Ο αθλητισμός, όπως και κάθε άλλη επιμέρους έκφανση της πολιτιστικής δραστηριότητας, έχει βεβαίως τις δικές του αξίες, καθὼς και όλες εκείνες τις αρετές που περιέχονται σε μια τέτοιας φύσεως ειρηνικὴ εκδήλωση. Όμως όπως και στην κοινωνία έτσι και στο χώρο του αθλητισμού, ενώ προβάλλεται η δικαιοσύνη, η εντιμότητα και η ισότητα, ωστόσο η καθημερινὴ πρακτικὴ βεβαιώνει την διάπραξη αδικιών και παρανομιών. Αντίστοιχα, ο αθλητισμὸς έγινε πρωταθλητισμός, ενώ η ευγενής άμιλλα έγινε ανόσιος ανταγωνισμός, ο οποίος συχνά χρησιμοποιεί κάθε άνομο μέσο, προκειμένου να επιτύχει τη νίκη. Οι πράξεις που φθείρουν το πνεύμα του αθλητισμού συνδέονται, επομένως, με τη δομή της παγκόσμιας κοινωνίας, η οποία στο όνομα του οικονομικού συμφέροντος ανέχεται τη νόθευση αρχών διαχρονικού κύρους. Η υπονόμευση, όμως, του αθλητικού πνεύματος έχει σχέση και με την ίδια τη φύση του ανθρώπου, καθώς αυτός αναλώνεται για την κατάκτηση μιας θέσης στην κοινωνική ιεραρχία. Εν τέλει, ο θρίαμβος της αγοραίας ηθικής και λογικής που χαρακτηρίζει συνολικά τη δυτική κοινωνία, αντανακλάται και στον αθλητισμό. Είναι αναγκαία, επομένως, η αναζήτηση μιας νέας αθλητικής φιλοσοφίας, που σε συνδυασμό με την απομυθοποίηση των επίπλαστων ειδώλων, αντί για την πρωτιά θα εστιάζει στο καλύτερο που μπορεί να προσφέρει ένας νέος, βασισμένος στη φυσική του υπόσταση. Η ουσιαστική μετατροπή της ποιότητας του αθλητισμού είναι εφικτή, υπό την προϋπόθεση της πλήρους ανατροπής του υπάρχοντος οικονομικού και πολιτικού συστήματος και του ρόλου της παιδείας.  

(2013). Η εθνική πολιτική στον αθλητισμό και η παγκόσμια πολιτισμική κρίση. Η παγκόσμια οικονομική και πολιτισμική κρίση επηρεάζει, όπως είναι φυσικό, και τον αθλητισμό, ως ανθρωπολογική δραστηριότητα. Η αντιμετώπιση του αθλητισμού ως προσοδοφόρου επαγγέλματος, αντί για χώρου παιχνιδιού και ευχαρίστησης, μετατρέπει τον αθλητή από άνθρωπο σε εμπόρευμα και τον αθλητισμό από ελεύθερη επιλογή σε επαγγελματικό καθήκον. Η πρακτική της επίσημης πολιτείας αποκαλύπτει την υποστήριξή της στον αθλητισμό κορυφής, από τον οποίο αναμένει και επιδιώκει εθνικά οφέλη. Έτσι, «επενδύει» στον ανταγωνιστικό αθλητισμό, σαν να επρόκειτο για μετοχή του χρηματιστηρίου, προκειμένου να μεταφράσει τις νίκες σε κατάλληλη προπαγάνδα για την δήθεν επιτυχή πολιτική της. Για το λόγο αυτό συνάπτει ένα είδος συμβολαίου με τον επίδοξο αθλητή ή τον προπονητή του, βρίσκοντας ως καίριο σύμμαχο τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία είναι έτοιμα να συμβάλλουν στη μεγιστοποίηση του στόχου, διογκώνοντας το μέγεθος της επιτυχίας. Στον ελληνικό αθλητισμό ειδικότερα, από την εποχή της Χούντας έως σήμερα, ο τρόπος με τον οποίο το πολιτικό σύστημα δείχνει να αντιλαμβάνεται την αξία της αθλητικής επιτυχίας, έχει λειτουργήσει κάπως σαν κληρονομιά. Πέρα, όμως, από τις ελάχιστες περιπτώσεις πρωταθλητών, ο αθλητισμός αποτελεί στην Ελλάδα ένα άδειο τοπίο, ενώ και ο αθλητισμός στο σχολείο θυμίζει μάλλον τεχνικές σε αυλές του Μεσαίωνα, παρά παιχνίδι και φυσική άσκηση για τους νέους. Την ίδια στιγμή στην παγκόσμια σκηνή, όπου ο άνθρωπος καλείται σήμερα να δράσει, κυριαρχεί η διαφθορά, η ωμότητα, η κάθε είδους βία και ο κυνισμός. Λίγο-πολύ ο παγκόσμιος αθλητισμός απηχεί ένα πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που διαθέτει ανάλογα χαρακτηριστικά. Η πολιτεία, όμως, παρά τα προβλήματα, θα πρέπει να συνειδητοποιήσει την αξία του αθλητισμού, για όλους, και ειδικά για τους νέους κατά την περίοδο της σχολικής εκπαίδευσης. Δια του αθλητισμού μπορεί να αναπτύξει τις αρχές που οφείλει να τηρήσει ο αθλητής για να μη χάσει το όριο της αρετής του. Εξάλλου, εκτός από την αξιολόγηση του αθλητισμού, μπορεί να προβεί και στην αναζήτηση εκείνων των ηθικών χαρακτηριστικών, που η ίδια η πολιτεία θεωρεί αδιαπραγμάτευτα για τη διασφάλιση της ποιότητάς του. 

(2013). Η ηθική του σύγχρονου αθλητισμού υπό το πρίσμα της κρίσης των αξιών. Η τοπική και η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζoυν σήμερα μια βαθύτατη κρίση, η οποία ουσιαστικά εδράζεται στην κακοποίηση και την αλλοτρίωση των ηθικών αξιών. Το εγωκεντρικό και ωφελιμιστικό πνεύμα που επικρατεί σήμερα σε κάθε έκφανση της ζωής υπεισήλθε και μόλυνε και το πνεύμα του αθλητισμού - το οποίο στην αυθεντική του μορφή είναι πνεύμα άμιλλας και υπέρβασης των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Έτσι, υπάρχει μια ανισοκρατία στην άμιλλα, ενώ η θήρα του αθέμιτου ανταγωνισμού και του κέρδους έφθειραν και ακόμη φθείρουν το πνεύμα του αθλητισμού. Η τάση, αναίρεσης, ωστόσο, των αρχών του καλώς αγωνίζεσθαι, διαμορφώνεται από την παρεχόμενη προς τους νέους «παιδεία», που υποθάλπει τον γρήγορο και εύκολο πλουτισμό ή την με οποιοδήποτε τίμημα προβολή των ανθρώπων. Το αποτέλεσμα είναι, αντί για την, μετά από δίκαιο αγώνα, ηθική ανύψωση του αθλούμενου, και αντί για τον καθαρό αγώνα εντός του σταδίου, να επιβραβεύεται ο δόλος, τα σκοτεινά παρασκήνια και η συνολική αλλοτρίωση της ιδέας του αθλητισμού ως αξίας. Η υποκειμενική αποτίμηση της αθλητικής νίκης έχει αντικαταστήσει το φιλοσοφικό της περιεχόμενο με την οικονομική της αξία. Η αθλητική νίκη υπό το κριτήριο αυτό θεωρείται ως καρπός της κυριαρχίας της υποκειμενικότητας, κυριαρχία την οποία η αυθεντική φιλοσοφική σκέψη οφείλει να υπερβεί. Η οπτική γωνία δεν μπορεί να είναι η βούληση για δύναμη, αλλά η άρνηση της ιδιοτέλειας, καθώς επίσης και η βούληση για άρση πάσης μορφής δύναμης που οδηγεί σε πλάσματα κυριαρχίας, άρα στην καταπίεση της ίδιας της ζωής. Η κακοποίηση των ηθικών αξιών φαίνεται πως οφείλεται, επομένως, κυρίως στην εναλλαγή των τιμών έντασης των αξιών αυτών, οι οποίες, ωστόσο, πάντα προσφέρουν τη δυνατότητα να αξιολογηθούν από τις επερχόμενες γενιές περισσότερο αυθεντικά από ό,τι ισχύει σήμερα.

(2012). Ηρακλής: Η ηθική μορφή της Ελληνικής μυθολογίας και ο συμβολισμός της παραβολής της Αρετής και της Κακίας. Στην ελληνική μυθολογία η ηρωϊκή μορφή η οποία κυριαρχεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ήρωα, σχεδόν απόλυτα, είναι ο Ηρακλής. Στο πρόσωπό του, όπως φαίνεται από τους άθλους του, συνοψίστηκαν όλα τα χαρακτηριστικά και οι ικανότητες με τα οποία η μυθοπλαστική φαντασία του ελληνικού λαού επιθυμούσε να διανθίσει τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Ηρακλής, ως εξολοθρευτής των επικίνδυνων τεράτων που επιφέρουν την ανθρώπινη καταστροφή, και ως δυναμικός εκδικητής εκείνου του οποίου εκπροσωπεί το κακό, γίνεται ο ίδιος τιμωρός της αδικίας και υπερασπιστής του καλού. Εμφανίζεται, επομένως, ως προστάτης του αγαθού και, εν τέλει, ως ο αντίποδας του κακού, ενσαρκώνοντας τις αντιλήψεις και τους ηθικούς στόχους του λαού. Η αλληγορία του σοφιστή Πρόδικου με την Αρετή και την Κακία, προφανώς αποτυτώνει μιαν αντίληψη η οποία ήταν γενικώς αποδεκτή. Με την εξέλιξη του μύθου του Ηρακλή μέσα στο χρόνο, η μορφή του, αποκτώντας ηθικά στοιχεία, εμπλουτίζεται, ούτως ώστε ο ήρωας εν τέλει να βαίνει προς μια πορεία εκπολιτισμού του. Ο εκπολιτισμός της μορφής του συγκεκριμένου ήρωα, προφανώς απηχεί τη σταδιακή πολιτιστική ωρίμανση του αρχαίου κόσμου, καθώς μέσα από τις μυθικές περιγραφές εξισορροπούνται οι αρχαϊκές αντιλήψεις από τη μια, με τις κατακτήσεις του λόγου και της σκέψης από την άλλη. Ο ήρωας, εν τέλει, ταυτίζεται με την επιλογή του καλού και με το χρέος του ανθρώπου να προσπαθήσει πολύ προκειμένου να πετύχει το ευτυχές τέλος, επιβεβαιώνοντας πως τα καλά κόποις κτώνται, και πως τίποτε δεν είναι αυτονόητο, αλλά κάθε επιτυχία προϋποθέτει την επίπονη προσπάθεια και την αξιοποίηση της λογικής.  

• Η άποψη των φοιτητών/τριών ΤΕΦΑΑ Αθηνών σχετικά με την πρόθεση χρήσης αναβολικών ουσιών στον αθλητισμό, Παναγιώτης Μαυροδάκος, Κωνσταντίνα Γογγάκη. Είναι βέβαιο, ότι η χρήση απαγορευμένων ουσιών υποκρύπτει πολλά κοινωνικά προβλήματα. Ο αθλητισμός, ιδιαίτερα όταν λαμβάνει χώρα σε μια υλιστική κοινωνία που έχει καταστήσει ως προτεραιότητά της την οικονομική επιτυχία, καλείται να ανταποκριθεί σε παρόμοιο ρόλο. Εξάλλου, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διογκώνουν πολλές φορές υπέρμετρα την οικονομική διάσταση μιας επιλογής, προβάλλοντας συχνά κάθε περίπτωση τέτοιας επιτυχίας. Τα ίδια εστιάζονται με ζήλο, τόσο σε περιπτώσεις προσώπων οικονομικής επιφάνειας, όσο και σε πρόσωπα του επαγγελματικού αθλητισμού. Ακόμη χειρότερα, σπεύδουν να προβάλλουν πολύ πέρα από το δέον περιπτώσεις αθλητών και πρωταθλητών που έχουν κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών, με αποτέλεσμα να έχει εθιστεί το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, στην αποδοχή τέτοιου είδους ενεργειών. Το αθλητικό μάρκετινγκ, εξάλλου, τείνει να πείσει ολόκληρη την κοινωνία, ότι η χρήση ναρκωτικών και αναβολικών ουσιών είναι απαραίτητη για την επίτευξη οποιασδήποτε επιτυχίας, κάτι, όμως, το οποίο πλάθει μια χαλαρή ηθική συνείδηση. Όσο, όμως κι αν ευθύνονται στη χρήση των αναβολικών ουσιών τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το αθλητικό μάρκετινγκ, δεν μπορεί ν’ αποσείσει κανείς την κύρια ευθύνη από την ίδια την κοινωνία και τις διαμορφωμένες αξίες της. Εάν οι αξίες αυτές δεν είναι ικανές να θωρακίσουν το άτομο με άμυνες και αντιστάσεις, τότε η ηθική του υπόσταση είναι διάτρητη, επιτρέποντας την είσοδο πολλών παράσιτων. Τα παράσιτα που ως ‘απαγορευμένες ουσίες’ εισχωρούν στο σώμα του αθλητισμού, μπορεί κατά καιρούς να του προσφέρουν μια ψεύτικη χαρά, αλλά σταδιακά το κατατρώνε. Οι ουσίες αυτές διατίθενται σε μεγάλη γκάμα, που εκτείνεται από τα ορμονικά πεπτίδια και τα ανάλογά τους, τα διεγερτικά, τα ναρκωτικά διεγερτικά, τους β-αναστολείς, τα διουρητικά, τα ανδρογόνα αναβολικά στεροειδή και τις απαγορευμένες μεθόδους. Η ποικιλία τους έχει ξεπεράσει προ πολλού την όποια «ερασιτεχνικού τύπου» παραγωγή, έχοντας φτάσει σε σφαίρες ψυχρού επαγγελματισμού και αισχροκέρδειας. Ακόμη και από τα Γυμναστήρια της γειτονιάς οι νέοι προμηθεύονται ανεξέλεγκτης παραγωγής ουσίες, προκειμένου να «φουσκώσουν» τους μύες τους.
• ***
• Απόσπασμα του Ερευνητικού Προγράμματος που διεξήχθη στο πλαίσιο της Γραμματείας Επιτροπής Ερευνών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με Επιστημονική Υπεύθυνη την Επίκουρη Καθηγήτρια Κων/να Γογγάκη και με θέμα: «Οι απόψεις των φοιτητών/τριών του ΤΕΦΑΑ Αθηνών σχετικά με τη χρήση, την πρόθεση χρήσης και τις ηθικές διαστάσεις της χρήσης των αναβολικών ουσιών στον αθλητισμό».

http://www.pepfa.gr/periodiko/144-2011-06-21-13-56-29.html http://www.pepfa.gr/index.php?option=com_content&view=category&id=34:teyxos-2012&Itemid=54&layout=default&limitstart=20 (Τεύχος 2012) http://www.pepfa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=144:2011-06-21-13-56-29&catid=34:teyxos-2012&Itemid=54

The moral evaluation of the use of illegal substances according to The students of the Sport Physical Education Department of the University of Athens. Panagiotis Mavrodakos, Konstantina Goggaki, and Polydoropoulos Konstantinos. In modern Olympic Games, the first substances used as reinforcement of the athlete for the coveted performance were heroin in racing and morphine on fights. Since then, there is a long history of doping in sport. In competitive sports, where main objective is the maximum athletic performance and, at all costs victory, growing number of athletes recourse to doping for strengthening capabilities, supplanting both moral inhibitions and the effects of this selection in their natural health and life achievements. This study just shows the moral evaluation of the use of illicit substances through the students 'views in the Sport Physical Education Department of the University of Athens. Students' views were recorded on a questionnaire. Their view is particularly important because of its modern and their future position in sport and education. The sample consisted of 200 students in Sport Physical Education Department of Athens, randomly selected. According to the survey results, the majority of the surveyed population had been suffering from the phenomenon of doping in sport. Men, in a small percentage, it seems to have more relaxed moral conscience regarding the use of doping substances by women. This may be due to the fact that in this sample, the men who are engaged to a greater extent with the high level championship.   Keywords: competitive sport, banned substances, ethics, use, questionnaire students.***

• Απόσπασμα Έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο της Γραμματείας Επιτροπής Ερευνών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με Επιστημονική Υπεύθυνη την Επίκουρη Καθηγήτρια Κων/να Γογγάκη και με θέμα: «Οι απόψεις των φοιτητών/τριών του ΤΕΦΑΑ Αθηνών σχετικά με τη χρήση, την πρόθεση χρήσης και τις ηθικές διαστάσεις της χρήσης των αναβολικών ουσιών στον αθλητισμό».

Ηλεκτρονικό Περιοδικό ΠΕΠΦΑhttp://www.pepfa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=162:panagiotis-mavrodakos-konstantina-goggaki-polydoropoulos-konstantinos&catid=56:teyxos-2013&Itemid=54 http://archive-gr.com/gr/p/pepfa.gr/2013-09-16_2866954-titles_6

• (2011). Doping as a major problem in modern sport and the views of the Sport Physical Education Department of the University of Athens students.

Polydoropoulos Konstantinos, Konstantina Goggaki, and Panagiotis Mavrodakos. The championship has now become professional and high ideals sometimes replaced by an effort to maximize profit. Throughout the world, doping is an illegal act, which is treated with sentences. However, the problem, can not be limited to repression and criminalization of doping, but mainly on prevention. This study presents the students’ views in relation to doping in modern sport. Their view seems to be of great value as they are in majority, modern athletes and future physical education teachers, both in education and in training sessions clubs.  Students' views recorded through questionnaire. The results appear to be quite encouraging as only a small percentage of students   have used anabolic substances. Quite interesting is the emergence of the fact of doping without a scientific supervision. The survey reveals that most of those who use anabolic substances have been supplied either by themselves or by a shop selling sportswear, either through a gym, either via the internet, or by their coach while few seem to have been supplied through their Sports Doctor.   Keywords: competitive sport, banned substances, use, questionnaire studen ***Απόσπασμα Έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο της Γραμματείας Επιτροπής Ερευνών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με Επιστημονική Υπεύθυνη την Επίκουρη Καθηγήτρια Κων/να Γογγάκη και με θέμα: «Οι απόψεις των φοιτητών/τριών του ΤΕΦΑΑ Αθηνών σχετικά με τη χρήση, την πρόθεση χρήσης και τις ηθικές διαστάσεις της χρήσης των αναβολικών ουσιών στον αθλητισμό».  http://archive-gr.com/gr/p/pepfa.gr/2013-09-16_2866954-titles_6 http://www.pepfa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=163:polydoropoulos-konstantinos-konstantina-goggaki-and-panagiotis-mavrodakos&catid=56:teyxos-2013&Itemid=54

   

(2011). H μεταστροφή του Αχιλλέα στα ‘επί Πατρόκλω άθλα’ της ραψωδίας Ψ της Ιλιάδος. Ο βαθύτατος πόνος ως αφορμή για αναδιαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου Κωνσταντίνα Γογγάκη, Ελισάβετ Στραβάκου               Στους αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου, τους επικήδειους αγώνες της ραψωδίας Ψ της Ιλιάδος οι οποίοι διεξάγονται ενώ το δέμας του νεκρού είναι ακόμη ζεστό (Γογγάκη, 2003), ο Αχιλλέας και οι άλλοι Έλληνες επιδεικνύουν την πιο πολιτισμένη συμπεριφορά τους. Ειδικότερα ο Αχιλλέας μετά το θάνατο του Πατρόκλου εξωτερικεύει το μεγάλο του πόνο και το θυμό του με ακραίες αντιδράσεις, μη μπορώντας να αποδεχθεί τον ξαφνικό και άδικο χαμό του αγαπημένου του συντρόφου. Το ξέσπασμα αυτό  λειτουργεί λυτρωτικά για τον ήρωα, ώστε να εισέλθει στη φάση της συνειδητοποίησης του θανάτου, ξαναβρίσκοντας και τα ευγενικά χαρακτηριστικά του. Ο Αχιλλέας εξέρχεται από την οδυνηρή εμπειρία του θανάτου περισσότερο «εξανθρωπισμένος» από πριν, με νέα ποιοτικά δεδομένα στην προσωπικότητά του (Krook, 1969). Ο απαρηγόρητος και γεμάτος μίσος ήρωας των προηγούμενων ραψωδιών μεταστρέφεται σε έναν σπλαχνικό ήρωα, ο οποίος δείχνει μια ελεγχόμενη και κάπως απόμακρη κοινωνικότητα (Whitman, 1958, Edwards, 2001).             Στην κατάληξη των επικήδειων αγώνων ο Αχιλλέας είναι ο πιο αγνώριστος απ’ όλους. Ο ήρωας αυτός, με σταθερό γνώρισμά του ως τώρα την αδιαλλαξία, γίνεται στην ενότητα αυτή ο διαλλακτικότερος όλων, ακτινοβολώντας τέτοια καλοσύνη που χαρακτηρίζει τους υψηλόφρονες (Scadewaldt, 1982) . Αξίζει να επισημανθεί ότι στους αθλητικούς αυτούς αγώνες ο απαρηγόρητος για τον θάνατο του Πατρόκλου χαμογελάει, για πρώτη και μοναδική φορά σε ολόκληρη την Ιλιάδα (Ψ 155-157). Ο Αχιλλέας χαμογελάει γνωρίζοντας ότι το αγώνισμα της αρματοδρομίας όσο διαρκεί αναστέλλει και απωθεί το θανάσιμο βάρος του πολέμου. Η ραψωδία Ψ της Ιλιάδος αποτελεί, εν προκειμένω, τη ραψωδία της ψυχικής μεταστροφής. Ο πόνος που επιφέρει στην ανθρώπινη ψυχή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι οξύτατος, και η εμπειρία αυτή προξενεί βαθύ ρήγμα στην προσωπικότητα του ανθρώπου, ενώ στη συνέχεια ο πόνος αυτός αρχίζει να μεταστρέφεται σε εμπειρία ζωής και σε γνώση. Η οδύνη της απώλειας σταδιακά ενισχύει την επίγνωση σχετικά με τον φθαρτό χαρακτήρα του ανθρώπινου βίου. Κάποια στιγμή θάρθει και η σειρά του ζωντανού να ακολουθήσει την αναπόδραστη πορεία. Η συνείδηση αυτή τον κάνει πιο ανθρώπινο, διαμορφώνοντας, εν τέλει, μέσα από τη διαδικασία του πόνου, τη νέα ποιότητά του.   

Η μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση που πλήττει τον δυτικό κόσμο σήμερα, επηρεάζει και την Ελλάδα, αναδεικνύοντας τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του πολιτικού της συστήματος. Η χώρα καλείται να διαμορφώσει πολιτικές, ικανές να την συγκρατήσουν πρώτα, και στη συνέχεια να την σταθεροποιήσουν και να την αναπτύξουν. Ο στόχος, επομένως, μιας ανάκαμψης, η οποία θα αρχίσει ενδεχομένως να εξακτινώνεται στην κοινωνική ζωή και τις δραστηριότητές της -μία εκ των οποίων είναι και ο αθλητισμός- δεν είναι ακόμη ούτε ορατός ούτε και σαφής. Ειδικότερα, ο  αθλητισμός, ως επιγέννημα του τεχνολογικού συστήματος, επηρεάζεται καθοριστικά από την οικονομική κρίση, καθώς ως προτεραιότητα δεν συνιστά μία από τις πρώτες επιλογές στην κατάταξη των κοινωνικών αναγκών. Είναι λογικό, κοινωνίες που αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων, να αξιολογούν ως άμεση ανάγκη την επιβίωσή τους, περιθωριοποιώντας αντίστοιχα άλλες δράσεις οι οποίες δεν συνδέονται άμεσα με αυτήν.  Ο αθλητισμός αντικειμενικά δεν συνιστά μία από τις μεγάλες προτεραιότητες του συστήματος, με αποτέλεσμα αυτός να τίθεται σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα, και να μην ενισχύεται οικονομικά. Ωστόσο, καθένας γνωρίζει ότι η εφαρμογή και η αποτελεσματικότητα του αθλητισμού προϋποθέτει υλικοτεχνικές υποδομές. Ο αθλητισμός, όπως ακριβώς ο τουρισμός και η ναυτιλία, συνδέονται και εξαρτώνται από τις υποδομές, χωρίς τις οποίες οι δράσεις αυτές ατονούν και συρρικνώνονται. Γεννιούνται, επομένως, σχετικά με το παρόν και το μέλλον του ελληνικού αθλητισμού, ορισμένα θεμελιώδη ζητήματα, τα οποία η πολιτεία πρώτα και οι αρμόδιοι φορείς ύστερα, καλούνται να αποσαφηνίσουν. Σε ποια θέση της κλίμακας προτεραιοτήτων τοποθετείται ο αθλητισμός; Τι επακριβώς ορίζεται από την πολιτεία και την κοινωνία ως «ελληνικός» αθλητισμός; Υπάρχει κάποια ιεράρχηση από την πολιτεία των μορφών του αθλητισμού, και βάσει ποιών ποιοτικών κριτηρίων γίνεται αυτή; Υπάρχει κάποιο εκφρασμένο από το παρελθόν ενδιαφέρον της πολιτείας για τον αθλητισμό και μια στοιχειώδης υποδομή, που θα μπορούσαν σε αυτή τη φάση να αποτελέσουν στήριγμά του, ή, μήπως, αποκαλύπτεται ένα γυμνό αθλητικό τοπίο; Μήπως το γυμνό τοπίο του αθλητισμού στην Ελλάδα του 2010, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της υπάρχουσας οικονομικής κρίσης, αλλά, κυρίως, της έλλειψης φιλοσοφικού στόχου της πολιτείας για τον αθλητισμό; Συνιστά, εν προκειμένω, για την πολιτεία ο αθλητισμός μια ανάγκη και μια αξία, ή μήπως συνιστά μια απαξία; Και, τέλος, κατά πόσο επηρεάζεται ο αθλητισμός, ως κοινωνική έκφανση, από το υπάρχον σύστημα αξιών της κοινωνίας;  

(2010). Beijing 2008: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στη «Χώρα του Δράκου» και το γεωπολιτικό παιχνίδι στη «στέγη του κόσμου». Το Πεκίνο, η καρδιά της Κίνας, της πολυπληθέστερης χώρας του πλανήτη, υποδέχτηκε τους 29ους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2008. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ιδιαίτερης αυτής χώρας από απόψεως ιστορίας, φιλοσοφίας και πολιτικής; Μέσα από ποιες διεργασίες το κομμουνιστικό κόμμα διαδέχτηκε το αυτοκρατορικό σύστημα; Η χώρα του Κομφούκιου και του Μάο Τσε Τούνγκ συνιστά σήμερα ένα εξαιρετικά πολύπλοκο κράτος, όπου η τυραννία και η ελευθερία συνυπάρχουν, μαζί με την πρόοδο και την ελπίδα. Η χώρα του «κόκκινου καπιταλισμού» με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα εκμεταλλευόταν την ευκαιρία να δείξει σε όλο τον πλανήτη πόσο μεγάλη και ισχυρή έχει γίνει. Ποιο είναι, όμως, σήμερα το γεωπολιτικό παιχνίδι στη «στέγη του κόσμου»; Ποιες οι αρχές του λαμαϊσμού (του θιβετιανής εκδοχής βουδισμού), όπως τις εκφράζει με τη στάση και τη φιλοσοφία του ο σημερινός 14ος Δαλάι Λάμα; Ο εξόριστος ηγέτης των Θιβετιανών και τιμημένος με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ο μοναχός που λατρεύεται ως θεός από τους βουδιστές του κόσμου, έχει επιδιώξει το συγκερασμό μεταξύ πολιτικής και πνευματικότητας, σήμερα τάσσεται υπέρ της παγκοσμιοποίησης και υποστηρίζει την αυτονομία του Θιβέτ. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου η πολιτική εξουσία δεν έμεινε μακράν των αγώνων, με αφορμή την ανελευθερία και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα. Στο μεταξύ, η κρίση στον Καύκασο τίναξε την οποιαδήποτε συζήτηση περί «ολυμπιακής εκεχειρίας» στον αέρα. Στη συνέχεια, πάντως, η όλη διοργάνωση υπήρξε ανάλογη ενός ανερχόμενου γίγαντα όπως είναι σήμερα η Κίνα. Με την αισθητική του σκηνοθέτη Ζανγκ Γιμού συναντήθηκε ο αρχαίος πολιτισμός της με τη σύγχρονη αισθητική, σαν ταινία μυστηρίου και φαντασμαγορίας.  Η Κίνα του 21ου αιώνα είναι αναμφισβήτητα μια από τις ηγέτιδες δυνάμεις του σύγχρονου κόσμου. Παρά την γιγαντιαία διοργάνωση, ωστόσο, σημειώθηκαν και ευτράπελα στην Made in China κινεζική τελειότητα. 

(2010). Αθλητισμός και καπιταλισμός. Η κατά τον Jean-Marie Brohm δομική τους αναλογία. Σύμφωνα με τον Jean-Marie Brohm, τον μεγαλύτερο υποστηρικτή της ριζοσπαστικής κριτικής του αθλητισμού στη Γαλλία, η ανάπτυξη του αθλητισμού συνδέεται στενά με εκείνην της καπιταλιστικής βιομηχανικής εκμηχάνισης. Ο σύγχρονος αθλητισμός θα μπορούσε μάλιστα να θεωρηθεί ως η τυπική σωματική δραστηριότητα μιας βιομηχανικής κοινωνίας, καθώς αντανακλά τα θεμελιώδη γνωρίσματά της, τα οποία είναι: α). Ο εμπορευματικός αθλητισμός. β). Η εκλεκτική κατάταξη. γ). Το αθλητικό ‘προϊόν’ ως κριτήριο της παραγωγής. δ). Η ελιτίστικη επιλογή των αθλητών. ε). Η επίδοση ως αποτέλεσμα της ‘τεχνικοποίησης’ του αθλητικού έργου. στ). Η αύξηση της σωματικής αποδοτικότητας ως αποτέλεσμα της τεχνικής αποδοτικότητας. ζ). Η ‘εκμηχάνιση’ της ανθρώπινης προσωπικότητας. η). Η δέσμευση και αλλοτρίωση του προσωπικού χρόνου. θ). Ο κατακερματισμός της ανθρώπινης ολότητας. ι). Η εξωτερίκευση των αθλητικών ικανοτήτων. κ). Η αλλοτρίωση του σύγχρονου πρωταθλητή και η μηχανιστική ηθική των προτύπων επιτυχίας. Η αλλοτρίωση ή αποξένωση του ανθρώπου βρίσκει τέλεια εφαρμογή στην περίπτωση του σύγχρονου αθλητή και του έργου του. Πίσω από το μυϊκό έργο, πλέον, έχει κατασκευασθεί μια μηχανή, ανθρώπινη, αλλά, πάντως, μηχανή. Όλα λειτουργούν όπως ένα ρολόι ακριβείας, ενώ ο αθλητής έχει μετατραπεί σε εξάρτημα μιας ολόκληρης βιομηχανίας, η οποία στήνεται δίπλα του για να χρησιμοποιήσει το δικό του έργο και να κερδίσει από αυτό. Αυτό που μετράει για την κοινωνική καταξίωση είναι το σελοφάν της επιτυχίας. Τα πρότυπα που δημιουργεί το συγκεκριμένο σύστημα αξιών μπορεί προσωρινά να προκαλούν κάποια ικανοποίηση, αλλά, στην ηθική τους βάση πάσχουν, και αποπροσανατολίζουν την κοινωνία. Η αλλοίωση της πραγματικότητας που βιώνει η κοινή γνώμη, ανάγει τα ασήμαντα γεγονότα που συνιστούν οι αθλητικές συναντήσεις σε ζητήματα μείζονος σημασία, και τον μισθοφόρο-αθλητή σε επί μηχανής θεό. Οι αληθινές αξίες δεν επιβεβαιώνονται, ωστόσο, μέσω της υπερβολής και της προβολής, αλλά μπορεί να είναι σιωπηλές, μακροπρόθεσμες και πολύπλευρες. Η ενασχόληση που διαθέτει χαρακτηριστικά εξαναγκασμού και ανελευθερίας, ακόμη κι αν οδηγεί σε οποιοδήποτε ‘επιτυχές’ αποτέλεσμα, δεν μπορεί να συνιστά κοινωνικό πρότυπο, καθώς πρόκειται για αλλοίωση της ανθρώπινης φύσης. Η κοινωνία που δημιουργεί και αποδέχεται τέτοια πρότυπα, θα πρέπει, επομένως, ν’ αποκτήσει επίγνωση του εαυτού της, αναζητώντας βαθύτερα τους ιδεολογικούς παράγοντες που προξενούν τη νοσηρότητά της.  

Η λέξη ‘έρις’ απαντάται πρώτη φορά στον ελληνικό γραπτό λόγο στον Όμηρο και μετέπειτα στον Ησίοδο. Από την εποχή των πρώτων αναφορών της μέχρι σήμερα το περιεχόμενό της φαίνεται να μην έχει αλλοιωθεί, καθιστώντας τη διαχρονικότητα της λέξης αξιοσημείωτη. Ο Νίτσε, μάλιστα, με αφορμή την έριδα (αγώνα) μεταξύ του Ομήρου και του Ησιόδου υποστηρίζει τη θεωρία του ότι η φύση του ανθρώπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διαμάχη. Η ετυμολογία της λέξης τη συνδέει με πολλές ερμηνείες, με επικρατέστερη αυτή της φιλονικίας, της προστριβής ή ακόμη και της ερινύος, της τύψης, της οργής και της κατάρας. Ο Ησίοδος ειδικά διαχωρίζει την έριδα σε καλή και σε κακή. Εξ αυτών η πρώτη οδηγεί τους ανθρώπους στα αγαθά έργα, ενώ η δεύτερη τους κατευθύνει σε βιαιότητες και σε πολέμους. Η κακή Έριδα, χαιρέκακη ούσα, συνδέεται με τη φιλονεικία (την αγάπη του νείκους=διχόνοιας) και την καταστροφή, ενώ αντίθετα η καλή με τη φιλονικία (την αγάπη της νίκης), τη δημιουργία, τον Έρωτα της ζωής, τη δικαιοσύνη και την Πανδώρα, που φέρει όλα τα δώρα. Η καλή Έριδα οδηγεί στην ευγενή άμιλλα, τον υγιή ανταγωνισμό και τον δίκαιο αγώνα, σε αντίθεση με την κακή, που στον αθλητισμό, και γενικότερα στις εκφάνσεις του πολιτισμού προκαλεί την έχθρα και το μίσος. Η έριδα θεωρείται κάτι εγγενές του ανθρώπινου είδους, η επίγνωση, όμως, των δεινών που προκαλεί ο κακός ανταγωνισμός μπορεί να συμβάλλει στη σύλληψη από τον άνθρωπο του τρόπου με τον οποίο ο ίδιος θα ελέγξει την επιθετικότητά του, προκειμένου να ωφεληθεί από το ίδιο του το μειονέκτημα. Ο άνθρωπος έχει τη δύναμη, έλλογα, να μετατρέψει την κακή έριδα, τη φιλονεικία και τον πόλεμο σε φιλονικία με νόμο, ευγενή άμιλλα και αγώνα, εξασφαλίζοντας τη συνέχεια και την εξέλιξή του. Η χαλιναγώγηση της κατώτερης φύσης του ανθρώπου συνιστά συνειδητή στάση απέναντι στο υπό διαρκείς προκλήσεις φαινόμενο της ζωής, το οποίο δεν είναι μια συνεχής άμυνα απέναντι σε εχθρικές επιθέσεις, αλλά μια απόπειρα κατανόησης του άλλου. Η εξέλιξη του ανθρώπου βασίζεται, εν τέλει, στην αξιοποίηση της δυνατότητάς του ανθρώπου αφενός να εκλογικεύει και αφετέρου να εξανθρωπίζει τα ίδια τα ένστικτά του. 

(2009). Η συμβολή της ‘Ολυμπιακής Παιδείας’ στην αντιμετώπιση της παραβατικότητας των νέων. Η νεολαία, διαχρονικά, δεν είναι μόνο αντικείμενο διαπαιδαγώγησης, αλλά και υποκείμενο δράσης, με ιδιαίτερες επιδιώξεις και επιθυμίες. Η καθημερινότητα και ο δυτικός πολιτισμός αποδεικνύουν, μάλιστα, πως η σύγχρονη νεολαία είναι εκτεθειμένη σε μια πληθώρα ατομικών και κοινωνικών προβλημάτων, τα οποία κάθε νέος αντιμετωπίζει με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει ο νεολαίος τα προβλήματα της πολιτισμικής κρίσης, εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: α) από την προσωπικότητα του ιδίου, και β) από το σύστημα αξιών της κοινωνίας. Ο πρώτος παράγοντας είναι αποτέλεσμα κυρίως της σχέσης του νέου με τους γονείς του, καθώς με την αποδοχή ή την απόρριψή τους αποτελούν το θετικό ή το διαλυτικό μοτίβο επάνω στο οποίο βασίζεται ολόκληρος ο ψυχισμός του. Το δεύτερο, το σύστημα αξιών, συνιστά το σύνολο των ηθικών αρχών που διέπει την κοινωνία. Εάν η τελευταία λειτουργεί με τις αρχές του σεβασμού της προσωπικότητας και της απόδοσης δικαιοσύνης, αυτές αντανακλώνται στην παιδεία της, και από εκεί στην ομάδα και το άτομο. Δια της παιδείας, επομένως, οι αξίες της κοινωνίας εξακτινώνονται σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής. Ποιός είναι, όμως, ο ορισμός της ‘παραβατικότητας’; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ειδικά της ‘εφηβικής παραβατικότητας’ και ποια φαινόμενα την επηρεάζουν; Πώς λειτουργεί το γονεϊκό πρότυπο, την ανάγκη αποκήρυξης του οποίου έχει ο νέος, προκειμένου να επιδιώξει την αυτονομία του; Πόσο έντονη είναι η δραματοποίηση (acting-out) στον έφηβο, από ποια συναισθήματα και ανάγκες κατακλύζεται, και πιο ρόλο ελέγχου μπορεί να διαδραματίσει το εφηβικό «εγώ»; (Georges Mauco (1948), De l'inconscient à l'âme enfantine: La psychologie de l'enfant dans ses rapports avec la psychologie de l'inconscientReliure inconnue). Εξάλλου, πώς επιδρά στη διαμόρφωση παραβατικών συμπεριφορών η ενδοοικογενειακή βία, η εντεινόμενη αβεβαιότητα του μέλλοντος, τα κοινωνικά αδιέξοδα που αποτυπώνονται στις αυταρχικές δομές του συστήματος, το απαιτητικό σχολικό πρόγραμμα, η ελαχιστοποίηση του προσωπικού χρόνου του μαθητή, και η αντικατάσταση των άμεσων ανθρώπινων σχέσεων με την τεχνολογία; Μήπως περιορίζουν τη δυνατότητα κοινωνικοποίησης του νέου, ενώ τον εξασκούν στην αναζήτηση ατομικών λύσεων σε συλλογικά προβλήματα; Γενικά, πάντως, οι έφηβοι που εμφανίζουν απόκλιση από μία ‘αποδεκτή’ συμπεριφορά, είναι εγκλωβισμένοι οι ίδιοι στις αλυσίδες της παιδικής τους ηλικίας, όπου βίωσαν εγκατάλειψη, διακρίσεις, περιφρόνηση και κακή χρήση της εξουσίας, τα οποία και διαιωνίζουν από τη μια γενιά στην άλλη. Όταν τα παιδιά αυτά μπορέσουν να βιώσουν συνειδητά την αδυναμία και την οργή των πρώτων χρόνων της ζωής τους, δεν θα χρειάζονται πια να κρατούν σε απόσταση αυτά τα συναισθήματα και ταυτόχρονα να ασκούν εξουσία σε άλλους (Alice Miller, Das Drama des begabten Kindes, 1979, Neufassung 1994). Η παιδεία και ειδικότερα η ολυμπιακή παιδεία μπορεί να προσφέρει ένα χώρο επούλωσης της σκληρότητας και της κακομεταχείρισης των νέων αυτών, υπό τον όρο οτι δεν λειτουργεί με αυταρχισμό και διακρίσεις, αλλά με ανθρωπισμό. Το ίδιο ισχύει και για τις αθλητικές δραστηριότητες, υπό τον όρο οτι δεν αναπαράγουν ένα αυστηρό σύστημα επιλογής και κατάταξης, αλλά εκεί αναγνωρίζεται κάθε είδους προσφορά. Η εφαρμογή της ολυμπιακής παιδείας, προϋποθέτει, εν προκειμένω, την υιοθέτηση εκ μέρους της πολιτείας μιας νέας αθλητικής ιδεολογίας, η οποία μεταξύ άλλων σημαίνει: Την αναγνώριση της μοναδικότητας του ατόμου. Την αξιοποίηση του ψυχαγωγικού και παιγνιώδους χαρακτήρα του αθλητισμού. Τον περιορισμό του κατακερματισμού του χρόνου των μαθητών. Τη βελτίωση των αθλητικών υποδομών, ώστε να μπορεί να δημιουργηθεί η αίσθηση της ομαδικότητας και της κοινότητας. Κυρίως, όμως, την αλλαγή νοοτροπίας, ώστε ν’ απαλλαγεί ο αθλητισμός από τον ψυχαναγκασμό της πρωτιάς ή την περιφρόνηση του ηττημένου, στοχεύοντας στην αποκατάσταση μιας επαφής με τη φύση, το σώμα του και την ομάδα. Οι ανταγωνιστικές και συγκρουσιακές τάσεις που αναζωπυρώνονται στις σύγχρονες κοινωνίες, ειδικά των μεγαλουπόλεων, έχει δυσμενείς έως και δραματικές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία της ίδιας της κοινωνίας. * http://www.olympic.org.cy/media/Synodoi_EOAK/21st__Session_EOAK_2009_F.pdf

Η λέξη ‘άριστος’ είναι μία από τις αρχαιότερες ελληνικές λέξεις. Η γέννηση του όρου ανάγεται σε εποχές προομηρικές, ενώ η σημερινή σημασία της λέξης διατηρεί σε αμείωτο επίπεδο την αίγλη της. Στην ομηρική σκέψη ο «άριστος» συνιστά μια αξία, ένα μέγεθος ηθικό, και μάλιστα τον ύψιστο βαθμό ανωτερότητας, καθώς αποτελεί την υπερθετική εξέλιξη του «αγαθός». Ο άριστος δεν αποτελεί έναν εκ των πολλών, αλλά τον άνδρα ο οποίος επιτυγχάνει έναν άθλο, δηλαδή τον καλύτερο όλων, τον αξιότερο. Στο ηρωϊκό έπος της Ιλιάδας, όπου κατεξοχήν συγκρούονται αντίπαλοι ήρωες, η πολεμική αναμέτρηση συνιστά την αφορμή για την ανάδειξη της «αριστείας», δηλαδή των ανδραγαθημάτων, των σημαντικότερων ηρώων του στρατοπέδου των Αχαιών, καθώς επίσης και των επιλέκτων ανδρών εκ των Τρώων. Η ομηρική αριστεία δεν περιορίζεται, ωστόσο, μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά εκδηλώνεται και στους αθλητικούς αγώνες, όπου είναι έκδηλη η λαχτάρα της νίκης και της υπεροχής. Τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια το ‘νικάν’ στους αγώνες συνδέεται με το ‘αριστεύειν’, καθώς ο νικητής είναι ο άριστος, ο ικανότερος, ο πιο γενναίος όλων, εξ ου και ‘αριστεία’ ή ‘άθλα’ τα κατορθώματα του ήρωα-αθλητή. Και στα δύο έπη είναι σημαντική η ανάδειξη της αριστείας, καθώς με τον τρόπο αυτόν αποκαλύπτει ο άνδρας της ομηρικής περιόδου τον χαρακτήρα και τη δύναμή του, που απηχούν την αρετή του, γεγονός που επηρεάζει την κοινωνική του αξιολόγηση. Η ‘αριστεία’ στον Όμηρο, έχει εν τέλει χαρακτήρα επικό, σχεδόν δραματικό, καθώς ο μαχητής, προκειμένου να κατακτήσει το ιδεώδες της ανδρείας, φτάνει ως τα όρια του θανάτου, ενώ η αριστεία στον αθλητικό χώρο δεν συνιστά, παρά μία προέκταση της πολεμικής αριστείας.        

 (2009). Goggaki, Konstantina. Assistant Professor in Philosophy of Sport, University of Athens, Greece. The fragmented nature of physical education and sport in European schools is a cause in the decline in interest of youth sport. XIII OLYMPIC CONGRESS, Contributions, International Olympic Committee, Copenhagen, pp. 634-635.  Sport is not an integral part of mainstream education in most European schools and as a result is inadequate as an education tool. Gymnastics for example, is an activity that is practically devoid of pedagogical content and is reduced to being a secondary activity that is not connected to the overall educational process. The modern school system does not have real substance and absorbs the students’ leisure time through the implementation of a static curriculum. How can this situation be changed? In what way can the Olympic family intervene in a case which seems to be the sole responsibility of governments? And how can this intervention be effective? There is much more that needs to be done in this area.

(2008). Γογγάκη, Κωνσταντίνα. Σημειώσεις Εισαγωγής στη Φιλοσοφία: Ψυχή και σώμα στον αρχαίο ελληνικό και στο σύγχρονο κόσμο, έκδοση Πανεπιστημίου Αθηνών.   Η ζωή, ένα τόσο αντίθετο φαινόμενο στα έμψυχα όντα από την άψυχη ύλη, είναι για τον άνθρωπο κάτι ανεξήγητο και μυστήριο, και παρά τα εκατομμύρια χρόνια ύπαρξης και παρουσίας του στον πλανήτη, τα ερωτήματα και ο προβληματισμός σχετικά με τη ζωή παραμένουν χωρίς να μπορεί να δώσει κανείς με απόλυτη βεβαιότητα τον ορισμό και την απαρχή της. Η αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου προξένησε μεγάλη αναστάτωση στη συνείδηση του ανθρώπου, καθώς ο τελευταίος δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι ο βιολογικός του θάνατος αποτελεί φυσική συνέχεια, αναγκαία για την οικονομία της φύσης. Το γεγονός οτι από τη στιγμή της σύλληψης και της γέννησής του κουβαλάει ο άνθρωπος το σπέρμα του θανάτου, συνιστά μιαν αντίφαση της οποίας μόνο αυτός, από τους άλλους οργανισμούς, έχει την επίγνωση. «Τι είναι ζωή;» Από τη φύση του προβλήματος στο πέρασμα του χρόνου δημιουργήθηκαν διάφορες περί ζωής αντιλήψεις. Τα ερωτήματα οδήγησαν στην υπόθεση μιας πηγής ζωής. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή η πηγή ζωής ολόκληρου του σύμπαντος είναι η ψυχή. Αλλά τι είναι «ψυχή;» Και από πού πηγάζει η ζωή; Τι είναι φύση; Γιατί ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα του «συμπεριφέρεσθαι;» Και γιατί συμπεριφέρεται με αυτόν και όχι με τον άλλο τρόπο; Η μελέτη του ερωτήματος τι είναι ψυχή και ποια η ουσία, η προέλευση και το περιεχόμενό της, οδήγησε σε μεταφυσικές, οντολογικές κοσμολογικές και θεολογικές ερμηνείες για την αρχή της ζωής, ενώ με τη φιλοσοφική προσέγγιση του θέματος ασχολούνται πρώτοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Η έννοια της ψυχής, εν γένει, από καταβολής κόσμου θεωρείται αλληλένδετη με την έννοια της ζωής.      Οι επικρατέστερες αντιλήψεις ζωής είναι η δυναμική και η μηχανιστική αντίληψη. Η πρώτη, επιβιώνοντας σε όλη τη διάρκεια της αρχαίας φιλοσοφίας, επικρατεί και κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, οπότε η φιλοσοφία είναι επηρεασμένη από τον Αριστοτέλη και κυρίως από την ιουδαϊκή και τη χριστιανική θεολογία. Η «ζωή» για τη θεωρία αυτή είναι κάτι διαφορετικό από την ύλη και τις ιδιότητές της, είναι μια πραγματικότητα sui generis, η οποία διαθέτει τη δική της αρχή και ρυθμό. Η δεύτερη αντίληψη για τη ζωή, η μηχανιστική, ερμηνεύει τα φαινόμενα της ζωής και της ψυχής από φυσικές αιτίες. Οι περισσότεροι Ίωνες φιλόσοφοι, παρά το οτι οι θεωρίες τους είναι ακόμη ακαθόριστες, στο βάθος τους είναι μηχανιστές. Και για τους Στωϊκούς, όμως, αιτία της ζωής είναι το πνεύμα. Η θεωρία των ζωϊκών πνευμάτων, είναι μια τρίτη θεωρία της αρχαιότητας για τη ζωή, στην οποία πρωτοστατούν οι γιατροί, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος έχει μέσα του κάποιον αγέρα, ένα είδος πνεύματος, το οποίο θέτει σε λειτουργία τον οργανισμό. Το πνεύμα αυτό, βάζοντας τον οργανισμό σε κίνηση, επιτυγχάνει να ενεργεί η ψυχή πάνω στο σώμα και ταυτόχρονα το σώμα πάνω στην ψυχή. Τα ζωϊκά πνεύματα με τη λειτουργία τους προκαλούν την ψυχική λειτουργία και τις σωματικές κινήσεις, μεσολαβούν ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα εξηγώντας την αμοιβαία τους επίδραση. Η θεωρία των ζωϊκών πνευμάτων έλαβε την οριστική της μορφή στην ιατρική σχολή της Αλεξάνδρειας, τον 2ο μ.Χ. αιώνα, από τον ιατροφιλόσοφο Γαληνό. Στη συνέχεια επικράτησε σαν επιστημονική αλήθεια, ενώ κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση λαμβάνει τον χαρακτήρα αδιαμφισβήτητης φυσιολογικής ερμηνείας. Τον 17ο αιώνα υποστηρίζεται από τον Άγγλο φιλόσοφο Bacon, ενώ αργότερα ο Descartes σε αυτήν βασίζεται προκειμένου να ερμηνεύσει τις σχέσεις μεταξύ ψυχής και σώματος. Η θεωρία των ζωϊκών πνευμάτων καταργήθηκε μόνο από τη στιγμή που έγινε γνωστή η φυσιολογία του μηχανισμού της κυκλοφορίας του αίματος! Η φυσική επιστήμη στην αρχή, η φυσιολογία και η ψυχολογία αργότερα, δημιουργούν νέες θεωρίες για τη ζωή, οι οποίες ανατρέπουν πολλές από τις απόψεις της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα. Οι ‘βιολογικές’ θεωρίες που επικρατούν από την Αναγέννηση και εξής αλληλοδιαδέχονται η μία την άλλη, περιστρεφόμενες όμως κυρίως γύρω απ’ τις παλιές βιταλιστικές θεωρίες. Η διανόηση, που εξαιτίας της ανάπτυξης της μαθηματικής και της φυσικής επιστήμης έχει ωριμάσει, καταφεύγει σε διαρκώς θετικότερες ερμηνείες, με τη μηχανιστική αντίληψη να επικρατεί οριστικά στα μέσα του 19ου αιώνα. Έτσι, σταδιακά, η έννοια του ‘φυσιολογικού’ διαλευκαίνεται, και αποσπάται από την έννοια του ‘ψυχικού’, κερδίζοντας ολοένα και ευρύτερο έδαφος η μηχανιστική ερμηνεία και οι νόμοι της φυσικής και της χημείας. Ο οριστικός διαχωρισμός του ‘φυσιολογικού’ από το ‘ψυχικό’ οφείλεται κυρίως στον Descartes, ο οποίος, μεταξύ άλλων, την έννοια της ψυχής την περιορίζει στη νόηση, εκλαμβάνοντας, αντίθετα με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, την ψυχή ως αρχή της πνευματικής ζωής και όχι και της οργανικής. Η μηχανιστική αντίληψη της ζωής εξελισσόμενη στη συνέχεια από επιστήμονες όπως ο Hobbes, και υλιστές φιλοσόφους όπως οι Diderot και Holbach, κατέλαβε κεντρική θέση στην επιστήμη, χωρίς όμως να εξοβελίσει εξ ολοκλήρου τις βιταλιστικές αντιλήψεις. Η φυσιολογία του 19ου αιώνα, κατ’ εξοχήν μηχανιστική ούσα, ασκεί αποφασιστική παρέμβαση στις εξελίξεις. Στη διευρυνόμενη κυριαρχία της μηχανιστικής θεωρίας διαπιστώνεται, από τους υποστηρικτές των θετικών επιστημών μέχρι τους δαρβινιστές και τους υλιστές, μια σύγκλιση απόψεων. Η μηχανιστική ερμηνεία της ζωής κυριάρχησε κατά τα μέσα του 20ου αιώνα στη φυσιολογία, μαζί με την πίστη πως οι φυσικο-χημικές ερμηνείες είναι οι μόνες γόνιμες. Σαν αντίδραση απέναντι στις απόψεις αυτές, και μέσα στη δογματική και ιδεαλιστική ατμόσφαιρα της εποχής, αναπτύχθηκαν νέες δυναμικές θεωρίες, όπως ο ‘νεοβιταλισμός’, υποστηρίζοντας πως οι φυσικοχημικές ερμηνείες από μόνες τους δεν εξηγούν καθ’ ολοκληρίαν το φαινόμενο της ζωής, και επομένως είναι αναγκαία η καταφυγή σε μεταφυσικές ή απόκρυφες δυνάμεις. Με κύριο εκφραστή τον βιολόγο Driesch, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη φυσιολογία, ή τον Bergson, αναπτύσσεται η βιολογική φιλοσοφία.    

Η ελληνική γλώσσα από την ομηρική αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή αξιοποίησε το επιρρηματικό πρόθεμα «ευ» με πολλαπλούς τρόπους, αναδεικνύοντας ιδιότητες και αξίες ή φωτίζοντας ηθικά νοήματα. Το ‘ευ’, παρότι σύντομο, δρα ανατρεπτικά, καθώς εισηγείται την διαφοροποίηση της ποιότητας της λέξης. Η προσθήκη του ‘ευ’ στο ουσιαστικό ‘δαίμων’, επί παραδείγματι, συνθέτει τη λέξη που, κατά τον Αριστοτέλη, αποτελεί τον υψηλότερο σκοπό της ζωής, δηλαδή τον ευ-δαίμονα, καθώς και την ευδαιμονία και την ευτυχία. Το θαυματουργό ‘ευ’ εμπεριέχει μια πολύτιμη δυναμική, την οποία προβάλλει σ’ εκείνη τη λέξη που θα έχει την εύνοιά του. Η θετική αυτή εμφάνιση κατορθώνει την αντιστροφή της ατυχίας και όλων όσων αρνητικών περιέχουν οι έννοιες εκείνες στις οποίες προπορεύεται το άλφα-στερητικό ή το ‘κακός’, όπως το κακοτυχία, το κακοδαιμονία ή το αζωΐα. Έτσι, με τη μαγική εσωτερική του δύναμη, αφού κατορθώνει έναν απλό ‘λόγο’ να τον μετατρέψει σε ευ+λόγο, ήτοι σε ‘ευλογία’, το ‘ευ’ αποτελεί κάτι το περιζήτητο, όχι μόνο επειδή θέτει τα όρια της ηθικής, αλλά, επιπλέον, γιατί συνιστά το όριο υπέρβασης της μετριότητας.                Το «ευ ασκείσθαι» υπήρξε καθολικό βίωμα των Ελλήνων, σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτιστικής τους δραστηριότητας. Κατά την κλασική περίοδο όμως της ελληνικής αρχαιότητας η αίσθηση της αξίας του ‘ευ’ και του ‘καλού αγώνα’, φτάνει στο απόγειό της. Η ομηρική αριστεία εξανθρωπίζεται, λαμβάνοντας μια διάσταση πιο ανθρώπινη, η οποία προσιδιάζει στο ιδανικό του τέλειου ανθρώπου. Ο εναρμονισμός των ανθρώπινων υποστάσεων μέσω της γύμνασης και της μουσικής εξυπηρετεί την ιδέα του καλού κ’ αγαθού πολίτη, του ανθρώπου της μεσότητας, καθώς και την ιδέα του ευ ζειν. Ο αθλητικός αγώνας συνιστά μια προέκταση των αρετών του ιδανικού πολίτη. Στην έννοια του «ευ» αποτυπώνεται η ηθική αντίληψη του κλασικού κόσμου, η οποία προβάλλεται και στους αγώνες. Οι λέξεις που ως πρώτο συνθετικό έχουν το ‘ευ’ ή το ‘καλός’, συνιστούν αρετές σώματος και ψυχής, και ως τέτοιες υπόκεινται σε αγώνα και σε κρίση. Στο σύγχρονο κόσμο, αντί του ‘ευ αγωνίζεσθαι’, επικράτησε ο όρος “Fair Play”, κυρίως, χάρη στη χρήση του από τα Βρετανικά Δημόσια Σχολεία του 19ου αιώνα, τα οποία με την σειρά τους διεκδικούσαν ρίζες στον κλασικό ελληνικό αθλητισμό. Στα μέσα του 19ου αιώνα ο αθλητισμός αποτελούσε την αποκλειστικότητα μιας ταξικής ελίτ, των μορφωμένων, αριστοκρατών και αργόσχολων ανδρών, οι κοινές αξίες των οποίων επεκτείνονταν και στις αθλητικές τους συνήθειες. Ο εκδημοκρατισμός του αθλητισμού επέτρεψε την είσοδο αθλητών από πολύ ευρύτερη ποικιλία προπαίδειας, ενώ σιγά-σιγά ακόμη και γυναίκες επικράτησε να συμμετάσχουν στον αθλητισμό. Οι παλιές ξεκάθαρες αντιλήψεις, όμως, μερικές φορές δεν αντανακλώνταν, πλέον, στις πρακτικές των αθλητών. Το «ευ αγωνίζεσθαι» ως έννοια σε ορισμένες περιπτώσεις σήμαινε περισσότερο την επιθυμία να χρησιμοποιηθούν τα αθλήματα για τη διδαχή κάποιων θετικών αξιών, παρά το στόχο να γίνει κατανοητή η φύση της ίδιας της έννοιας. Πάνω σ’ αυτήν την αντίληψη το «ευ αγωνίζεσθαι» διαμορφώνει ένα σύνολο γενικών ηθικών ή κοινωνικών αξιών που διδάσκονται μέσα από τα αθλήματα και τη σωματική δραστηριότητα.                Η ευ-γενής άμιλλα, ως εκ τούτου, λειτουργεί διαχρονικά ως στοιχείο ηθικής αγωγής, αποτελώντας, δικαίως, τον πυρήνα του αθλητικού ιδεώδους. Λειτουργεί ως ασπίδα στην επίθεση ενός παράλογου ανταγωνισμού, ο οποίος μετατρέπει την αγαθή έριδα σε ανελέητη μάχη. Η ισχύς του «ευ αγωνίζεσθαι» εξαρτάται, ωστόσο, παράλληλα, και από άλλες αρχές, τις οποίες οφείλει ν’ αναγνωρίζει ο αθλητής εξίσου: την ισονομία, την αξιοκρατία, τη δημοκρατία, καθώς και την αδιάκοπη προσπάθεια περιφρούρησης του αθλητισμού από την ευκολία, τους «στημένους αγώνες», τους ιδιοτελείς παράγοντες και τις κατευθυνόμενες συνειδήσεις. Ο συνδυασμός των αξιών αυτών ασκεί αποτελεσματική πολεμική τακτική ενάντια στα αθέμιτα μέσα που περιβάλλουν τον αθλητισμό. Στην Ελλάδα, τη χώρα της σμίλευσης της αρμονίας λόγου και πράξης, εδώ και τέσσερις χιλιετίες ξεπήδησε η ιδέα της σωματικής δραστηριότητας ως μέσου ανύψωσης του ανθρώπου, καθώς και αυτή του αγώνα ως τρόπου επίδειξης του ηρωικού πνεύματος. Οι ιδέες αυτές εξελίχθηκαν, ενισχύοντας την αξία της γύμνασης ως μέσου συνένωσης της φυσικής ενέργειας και της ζωηρότητας του πνεύματος. Όλη αυτή η αξιοποίηση συντελέστηκε με την αρωγή εκείνων των αρετών που διέπουν τον υγιή αθλητισμό. Δεν της αξίζει, ως εκ τούτου, αυτής της χώρας, σαν συνέχεια η κακοδαιμονία, η απληστία, το ευέξαπτο, το ευτελές, το εύκολο, το κακοπροαίρετο. Αντιθέτως, της αξίζει να προκύπτουν από το χώρο του αθλητισμού νοήματα θετικά, συνδεόμενα με το ‘ευ’, όπως ευχαρίστηση, ευφορία, ευσυνειδησία, ευνομία, καθώς και αθλητές και θεατές που διαθέτουν ευγένεια, ευαισθητοποίηση, ευθυκρισία, ευθύνη, ευπρέπεια, όντες ευαγείς.

Ο σύγχρονος αθλητισμός, από πολιτικής και οικονομικής επόψεως, ανήκει σε ευνομούμενες χώρες, ενώ για τις χώρες που έχουν προβλήματα επιβίωσης ο αθλητισμός συνιστά πολυτέλεια - εκτός αν εξαιρέσει κανείς τις περιοχές των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, όπου ασκούνται στρατιωτικά για να διατηρούν την φυσική τους κατάσταση σε καλό επίπεδο, και πάλι όμως για λόγους επιβίωσης. Η σύγκριση αυτή καθιστά φανερό πως η αξία του αθλητισμού έρχεται δεύτερη, συγκριτικά με τη μάθηση της γλώσσας, της ιστορίας, της αριθμητικής και των συναφών αντικειμένων στις χώρες όπου προέχει ο αγώνας της επιβίωσης. Στην Ελλάδα όμως, και γενικότερα στα κράτη της δυτικής Ευρώπης, που διαθέτουν ένα προηγμένο πολιτικό σύστημα και τον λεγόμενο ‘δυτικό πολιτισμό’, δεν μπορεί κανείς ν’ αφαιρεί ή ν’ αγνοεί το δικαίωμα της σωματικής άσκησης και κουλτούρας. Αθλητική παιδεία, όμως, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς παράλληλες, εκπαιδευτικές, οικολογικές και πολιτιστικές υποδομές. Η ανάπτυξη όλων αυτών επικοινωνεί σ’ ένα σχήμα συγκοινωνούντων δοχείων, που αλληλεπιδρούν. Κέντρο αυτής της συμφωνίας είναι η βελτίωση του επιπέδου της ζωής και η αίσθηση οτι ζει κανείς όπως του αξίζει: Μια καθημερινότητα ανάλογη της ανθρώπινης υπόστασης, αντάξια όχι μόνο της αντικειμενικής, αλλά και της υποκειμενικής του ποιότητας, και του επιπέδου του προσωπικού πολιτισμού του. Η ύπαρξη, συνεπώς, του αθλητισμού προϋποθέτει κάποιο οντολογικής φύσεως ερώτημα: τι είδος ανθρώπου δηλαδή και τι είδος κοινωνίας επιθυμεί κανείς να δημιουργήσει; Η απάντηση σ’ ένα τέτοιο ερώτημα προϋποθέτει την διασαφήνιση της ποιότητας του πολιτικού συστήματος στο οποίο προσβλέπει, ώστε να δοθούν ιδεολογικά χαρακτηριστικά στην ‘παιδεία’ και τον ‘πολιτισμό’ που παράγουν τις αντίστοιχες αξίες. Στο πλαίσιο μιας καπιταλιστικής οικονομίας, δηλαδή μιας γενικευμένης εμπορευματικής και ανταγωνιστικής οικονομίας, πόσο εφικτή είναι η ανατροπή της κυρίαρχης ιδεολογίας που αντανακλάται στην παιδεία; Η νευρωτική ιδεολογία της αποτίμησης και της αναγνωρισμένης αξιοποίησης, η τάση κοινωνικής αντικειμενικοποίησης των αξιών, στην οποία και ο αθλητισμός όπως τόσες άλλες κοινωνικές δραστηριότητες εντάσσονται, μπορούν ν’ αντικατασταθούν με οτιδήποτε αναφέρεται ως «υγιές», «αυθεντικό», «φυσικό» και «αληθινό»; Αν ναι, τότε, αντί για τη χειραγώγηση ή την απώθηση του αυθεντικού σώματος, θα μπορεί κανείς να μιλήσει για το παιχνίδι, την αίσθηση, τη συγκίνηση, τη μνήμη του σώματος, που έχουν και πνευματικές διαστάσεις. Αντί για τον καταπιεστικό χαρακτήρα του πολιτισμού και της εκπαίδευσης θα μπορεί κανείς να μιλήσει για ελευθερία, και όχι ελευθεριότητα. Αντί για ένα σώμα που θα είναι πηγή δυσφορίας και έλλειψης ικανοποίησης, θα μιλήσει για «αυθεντικό σώμα», που δεν θα είναι ακρωτηριαστικό, αντιαισθητικό κι εκμεταλλευτικό. Τότε η αθλητική δραστηριότητα θα λάβει τον χαρακτήρα της πολιτιστικής κατάκτησης και της πρακτικής εφαρμογής μιας ηθικής, ενώ στην εκπαίδευση, που είναι προέκταση του πολιτισμού και της κουλτούρας, θ’ ανακτήσει έναν διαπαιδαγωγικό, παιδευτικό χαρακτήρα.

The recent advances in biology and technology genetics have a great influence on the human being and further on the human-athlete, since the human cloning possibilities and the potentiality to create the conditions which will allow the blastocells production, actually leads to the creation of organic cells which contribute to the revival of the body- tissue. The international consideration that has already been developed for this matter is mainly concentrated on: a) whether or not such a scientific development consists of an interference in the biological human status and, b) whether or not such an action is morally acceptable. Those supporting the aforementioned procedures consider that the moral objections inhibit the development of important sectors of the latest technology which allows the improvement of the living conditions. On the other hand those criticizing these procedures claim that this scientific advance is actually an interference in the historical and natural continuity of the human being and further a clear moral offence to the human rights. Consequently, the development in biogenetics set up a new perception of the athlete as an individual and of sports as an anthropological phenomenon, since the role of the first is denied and the importance of the latter is downgraded. Considering that “athletics” is a phenomenon that brings together the individual with his/her nature, the genetic interference in the future athlete results in the contrary, i.e his/her withdrawal from his/her nature, while it degenerates the value of sports and weakens the importance of the sports spirit.

Η παγκόσμια αθλητική ηγεσία δεν κατόρθωσε να διεκδικήσει αποτελεσματικά την εφαρμογή της εκεχειρίας στο σύγχρονο κόσμο κατά τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, που θα δρούσε ως προστατευτική προμετωπίδα των αγώνων. Επίσης, δεν κατάφερε να προστατεύσει τους αγώνες απ’ την τεράστια εμπορευματοποίηση που, οικειοποιούμενη τα αθλητικά οφέλη, δεν διστάζει να διογκώσει την αθλητική επιτυχία ώστε αυτή να μετατρέπεται σε ελκυστικό καταναλωτικό προϊόν. Ο αθλητισμός, αποτελώντας μια απεικόνιση της κοινωνίας στην οποία ανήκει, αντανακλά την προβληματική της. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα ο ολυμπιακός αθλητισμός, η επαπειλούμενη ασφάλεια, είναι ακριβώς το ίδιο που αξιολογείται ως νούμερο ένα στην κλίμακα των ζητημάτων του σύγχρονου κόσμου. Η τρομοκρατία, που δημιουργεί το κλίμα γενικής ανασφάλειας, είναι μια πραγματικότητα των καιρών μας, όπως πραγματικότητα είναι όμως και οι οποιοιδήποτε πολιτικοί λόγοι που γεννούν το φαινόμενο της τρομοκρατίας. Η απόφαση ν’ ανατεθεί η προστασία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στο στρατιωτικό πλέγμα του ΝΑΤΟ ήρθε σε πλήρη αντίθεση με το πνεύμα που χαρακτηρίζει τους αγώνες: της ειρήνης, της ισότητας, της συνεργασίας των λαών. Η απόφαση αυτή, όχι μόνο βρίσκεται σε σύγκρουση με τον αυθεντικό χαρακτήρα των αγώνων, αλλά εγκυμονεί και κινδύνους για την επιβίωση του θεσμού. Υπάρχει μια σαφής αντίφαση στο να διεξάγεται μια εκδήλωση που συμβολίζει την ειρήνη υπό την ομπρέλα του πιο ισχυρού στρατιωτικού μηχανισμού- ο οποίος έχει μάλιστα χρεωθεί τις μεγαλύτερες επιθέσεις κατά πληθυσμών τα τελευταία χρόνια, και εναντίον του οποίου έχουν πραγματοποιηθεί οι πολυπληθέστερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο. Όχι μόνο δεν θα έπρεπε να εισχωρήσει το ΝΑΤΟ σε μια τέτοιου χαρακτήρα εκδήλωση, αλλά και η ίδια η Αμερική, ως χώρα ευρισκόμενη σε πολεμική διένεξη με το Ιράκ και μ’ άλλες χώρες (Πακιστάν, Αφγανιστάν), θα έπρεπε, σύμφωνα με το μέτρο του αποκλεισμού που ίσχυε κατά την αρχαιότητα, να αποκλειστεί από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ανάληψη της ευθύνης των Ολυμπιακών Αγώνων από την Ατλαντική Συμμαχία, δεν περιορίστηκε άλλωστε μόνο στους αγώνες, αλλά νομιμοποιήθηκε το ΝΑΤΟ να επιβλέπει και να ελέγχει επίσημα ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Αν υπάρχει, ωστόσο, κάποιο περιθώριο ν’ αποφορτιστεί ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων από το ρόλο του πολιτικού κατασκόπου απαιτούνται σημαντικές παρεμβάσεις. Μια διαφορετική εθνική και διεθνής πολιτική είναι αναγκαίες, ώστε οι μελλοντικοί Ολυμπιακοί Αγώνες ν’ αποτελούν ένα αθλητικό συμβόλαιο που θα συμβάλλει στην αποφυγή ενεργειών εμπορικού ή επιθετικού χαρακτήρα, δημιουργώντας μηχανισμούς απομόνωσης απ’ τους αγώνες χωρών και ανθρώπων που οικειοποιούνται το θεσμό για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους. Η μορφή μιας νέας ολυμπιακής εκεχειρίας, θα έδινε έναν αξιόπιστο πολιτικό ρόλο στους αγώνες, ενώ ταυτόχρονα θα τον καθιστούσε θεσμό επικοινωνίας και συνύπαρξης μεταξύ των κοινωνιών. Η καθιέρωση της υποχρεωτικής εκεχειρίας ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, πιθανόν να έδινε τη δυνατότητα στο ολυμπιακό ιδεώδες να διαδραματίσει έναν οικουμενικό ρόλο, αποκτώντας, προς όφελος της ανθρωπότητας, μιαν ειρηνευτική αποστολή και διαπαιδαγωγώντας τις νέες γενιές για τη σπουδαιότητα της ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών.

Η προσπάθεια ηθικοποίησης της ολυμπιακής νίκης κατά την αρχαιότητα, σε μια κοινωνία που για πρώτη φορά θέτει όρους ηθικής λειτουργίας των θεσμών, δεν στέφθηκε πάντοτε από επιτυχία. Η για πολιτικούς λόγους εκμετάλλευση της ολυμπιακής επιτυχίας αποτελεί ως εκ τούτου την έκβαση της λειτουργίας μιας κοινωνίας που το πρώτιστο πολιτικό της κύτταρο είναι η «πόλη», καθώς η νίκη υφαρπάζεται από τα χέρια του μεμονωμένου νικητή για να αναχθεί σε καθολική νίκη της πόλης του. Ωστόσο, εκτός από τις αψιμαχίες μεταξύ των πόλεων, ο διακαής πόθος Ολυμπιονικών να καρπωθούν πολιτικά τα οφέλη της νίκης, οδήγησε ενίοτε σε αχαλίνωτες προσωπικές φιλοδοξίες, ή σε δραματικά αποτελέσματα, όπως το απεχθές Κυλώνειον άγος. Η διεκδίκηση της αθλητικής επιτυχίας, ως απόρροια της δίψας για προσωπική ωφέλεια, είναι ένα φαινόμενο που λειτουργεί χωρίς εξαίρεση, γι’ αυτό παρατηρείται το ίδιο συχνά είτε σε έναν τύραννο, ή βασιλιά ή ευγενή της αρχαιότητας, είτε σε έναν κοινό θνητό της σύγχρονης κοινωνίας που επιδιώκει να ξεχωρίσει δια της ολυμπιακής νίκης. Σύμμαχος και συν-διαμορφωτής αυτής της αντίληψης του αθλητή σήμερα είναι συνήθως τα ίδια τα πολιτικά σχήματα, που ως άλλοι χορηγοί και σπόνσορες, παρακολουθούν την επικαιρότητα των αθλητικών επιδόσεων, με σκοπό να αρπάξουν σαν πολεμικό λάφυρο το νικητή, για να τον χρησιμοποιήσουν στον πολιτικό στίβο ως κυνηγό ψήφων. Αυτό όχι μόνο αντίκειται στο ολυμπιακό πνεύμα, επειδή το διαστρεβλώνει, αλλά και έχει ως συνέπεια την υποβάθμιση του πολιτικού διαλόγου και των ηθικών αξιών, καθώς καλλιεργούνται στη νεολαία και στην κοινωνία πρότυπα επιτυχίας αντί για πρότυπα αξίας.

Αποτελεί μια περιληπτική επανέκδοση της δημοσίευσης Κ. Γογγάκη (1998), «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην παιδική λογοτεχνία: Αsterix aux jeux Olympiques», Άθληση και Κοινωνία (Έκδοση ΤΕΦΑΑ Δημοκρίτειου Παν/μίου Θράκης), 19:88-96. Ένθετο αφιέρωμα με θέμα «Παιδί και Ολυμπιακοί Αγώνες», Η Καθημερινή, Επτά Ημέρες, Κυρ. 29 Αυγ., 18-21.

(2004). Γογγάκη Κ., Η αθλητική αξία κατά τους αρχαίους στοχαστές. Επτά Ημέρες, Ένθετο αφιέρωμα, με θέμα «Ολυμπιακοί Αγώνες και Λογοτεχνία», Η Καθημερινή, Κυρ. 23 Μαΐου, 8-11.   Η νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες αποτελεί για τη συνείδηση του αρχαίου κόσμου μια σημαίνουσα αξία, και γι’ αυτό απολαμβάνει της αναγνώρισης του συνόλου της κοινωνίας (Πίνδαρος, Σόλων, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης). Παρά τη γενική αποδοχή της αθλητικής αξίας, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας εκφράστηκαν και ορισμένες αρνητικές εκτιμήσεις εναντίον των αθλητών και των αγώνων, από έναν αριθμό αρχαίων Ελλήνων στοχαστών και συγγραφέων. Το μέτρο, το βάθρο στο οποίο στηρίχτηκε ο κλασικός πολιτισμός, οδήγησε στη σωματική και στην ψυχική εναρμόνιση. Η σωματική άσκηση, όμως, ενίοτε ξεπερνούσε το μέτρο, χωρίς να συνοδεύεται δηλαδή και από μιαν αντίστοιχη ψυχική καλλιέργεια. Ο ιδιαίτερος τρόπος της ζωής των αθλητών, εξάλλου, ορισμένες φορές προκαλούσε το δημόσιο αίσθημα, ενώ και η απόδοση τιμών στους αθλητές έφτανε κάποτε σε όρια υπερβολής, με αποτέλεσμα να υπερτονίζεται η αξία της σωματικής ρώμης σε σύγκριση με τη σημασία της πνευματικής. Η υπέρμετρη αναγνώριση της αγωνιστικής νίκης λειτουργούσε κάπως, και ως κίνητρο στη συνείδηση ορισμένων αθλητών, για την υπερβολική ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό, με στόχο την ανταλλαγή της αξίας με το όφελος, είτε αυτό αφορούσε σε πολιτικό, είτε σε οικονομικό, είτε και σε κοινωνικό επίπεδο. Τα φαινόμενα αυτά ήταν μεμονωμένα κατά την αρχαιότητα, απασχόλησαν πάντως ένα μέρος της διανόησης της εποχής, από το οποίο ασκήθηκε ιδιαίτερη κριτική. Σε ορισμένες, μάλιστα περιπτώσεις, όπως ο Ξενοφάνης ή ο Ευριπίδης, ο Διογένης, η κριτική κατά των αθλητών υπήρξε δριμύτατη, προφανώς επειδή ως άνθρωποι του πνεύματος αισθάνθηκαν ότι την ίδια στιγμή που η πολιτεία αναγνώριζε υπέρμετρα την σωματική ρώμη, δεν αναγνώριζε με τον ίδιο τρόπο την προσπάθειά τους η οποία απέβλεπε στο κοινό καλό.

Pindar, one of the most fundamental representatives of Greek choral lyric poetry, which flourished in the Archaic period, is the exclusive poet of competitive (athletic) victory. This is due to the fact that his works, the Epinikian Odes, or paeans, have survived in their entirety and, chiefly, to the fact that the victories in the sacred contests, or games, served as cause for his poetic creations. Thus, despite the fact that he was a professional poet, Pindar nevertheless formulated the athletic ideal in accordance with his belief that the games comprise the continuity of the heroic past. This paper investigates Pindar’s ideas, which influence the way he views the competitive, or athletic, victory as a value. The term ‘value’ is used here in the sense of intellectual, spiritual, religious and political value, but also in the sense of personal honor and the honor of the family heritage. Consequently, although Pindar is emphatically the poet of joy, he nevertheless makes his moments even brighter with indirect comparisons of the distant past and future prospects, putting his entire character into his poetry. The poet - whose work, according to J.B. Bury, reflects the authentic quality of the Greek intellect– comes and goes between the world of religion and that of myth, using graphic descriptions in such a manner that they create a vivid mental picture, thus giving new character to a theme. Pindar, in completing his Ode to Victory (Niki) and idealizing the victors, cultivates and expresses the athletic ideal. At the same time, by uniting all the Greeks around the sacred games by virtue of his paeans, he renders himself somewhat of a national poet. His poetic word, based, as mentioned earlier, on a bright vision of reality but also on a low-key poetic tongue, formulates into a vision-depicting poetry which deserves, according to C.M. Bowra, to be considered as the earthly correlation to Apollo’s music and the song of the Muses on Mt. Olympus which Pindar himself considers the archetype of music at those supreme moments when all differences are resolved and all guilt is expiated by the power of the life-giving word.

Παρά το γεγονός οτι η ενασχόληση των παιδιών με τον αθλητισμό συμβάλλει σημαντικά στην ισορροπημένη φυσική, ψυχική και κοινωνική τους ανάπτυξη, η φυσική δραστηριότητα όσο αυξάνεται η παιδική ηλικία παρουσιάζει σταδιακή μείωση. Βασική αιτία αυτής της μείωσης είναι η έλλειψη ικανοποιητικού ελεύθερου χρόνου, εξαιτίας του βάρους των απαιτήσεων της σύγχρονης εκπαίδευσης. Το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου των μαθητών αναλώνεται στη σχολική προετοιμασία, τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα μαθήματα. Αν και η πλειοψηφία των μαθητών αθλείται, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου αναδεικνύεται από την πλειονότητα του μαθητικού πληθυσμού ως το κατ’ εξοχήν πρόβλημα, που δυσκολεύει την ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό. Αναδεικνύεται η ανάγκη για ορθολογικότερη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου. Περισσότερη και στοχευμένη φυσική δραστηριότητα, μέσω της προώθησης της συμμετοχής σε εξωσχολικές δραστηριότητες, προκειμένου να προληφθούν οι συνέπειες της υποκινητικότητας. 

http://www.dardanosnet.gr/book_details.php?id=1041Κωδικός καταλόγου: 402089 ISBN: 978-960-402-089-7 1η ανατύπωση Απρίλιος 2005 (1η έκδοση, Μάιος 2003) 14 x 21 σελ. 451 Κωνσταντίνα Γογγάκη Αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τον Αθλητισμό (Οι) Εκδόσεις: Τυπωθήτω Περίληψη.  Ο αθλητισμός, αποτελώντας ένα τμήμα της κοινωνικής ζωής, επηρεάζει την κοινωνία και επηρεάζεται απ' αυτήν. Έτσι, ο κλασικός αθλητισμός, συνιστώντας μιαν έκφανση της εποχής της ακμής, αντανακλά μιαν από τις πιο δυναμικές πτυχές αυτής της περιόδου. Η σημασία του αθλητισμού, ο πολυσήμαντος ρόλος του, η αγωνιστική νίκη που αποτύπωνει το κλέος και το κύδος των ανδρών, η συγκίνηση του αθλητικού θεάματος, συνδέονται με μερικές από τις καλύτερες στιγμές του δημιουργικού ανθρώπινου πνεύματος. Εκτός, όμως, από την θετική υπάρχει και η αρνητική όψη του αρχαίου αθλητισμού, η οποία επικρίθηκε και καυτηριάστηκε, χωρίς, ωστόσο, να επηρεάσει την εκ μέρους της αρχαίας κοινωνίας αποδοχή του αθλητικού γεγονότος, και η οποία αρνητική όψη επιβεβαιώνει τελικά, εκ του αντιθέτου, τη διαχρονική αξία του μέτρου και της ψυχικής και σωματικής εναρμόνισης. Αυτήν την διττή προσέγγιση, των φωτεινών και των σκοτεινών πλευρών του αρχαίου αθλητισμού, επιχειρεί η παρούσα εργασία, λαμβάνοντας υπ' όψιν τις πηγές της κλασικής παράδοσης. Με τον τρόπο αυτό ξετυλίγεται ένα πλούσιο υλικό, που αποκαλύπτει τις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τον αθλητισμό, από τον Όμηρο, τον Τυρταίο, τον Πίνδαρο και τον Πλάτωνα, έως τον Γαληνό, τον Φιλόστρατο, τον Παυσανία και τον Λιβάνιο, ενώ, παράλληλα, γίνεται αναφορά σε ορισμένους Ρωμαίους συγγραφείς. Από τη γενική αξιολόγηση του αρχαίου αθλητισμού και τις αντιστοιχίες του στο σύγχρονο αθλητικό γίγνεσθαι, εντέλει αποδεικνύεται πως ο λόγος περί ηθικής και μέτρου στον αθλητισμό είναι όχι μόνον διαχρονικός, αλλά, σήμερα, άκρως αναγκαίος και επίκαιρος. Περιεχόμενα.  Πρόλογος Ανδρέα Μάνου || Εισαγωγή || Οι αθλητικοί αγώνες στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια: Μια συγκριτική θεώρηση || Η αγωνιστική νίκη ως αξία στις πινδαρικές ωδές || Η σημασία της νίκης μέσα από τον τύπο του ηττημένου αθλητή κατά τον Πίνδαρο || Προσέγγιση των Πυθίων αγώνων δια της αγγελικής ρήσης στην "Ηλέκτρα" του Σοφοκλή || Η κατά Πλάτωνα "Περί Γυμναστικής" διδασκαλία || Το στεφάνι του νικητή των αγώνων και οι ηθικοί συμβολισμοί του || Το νόημα της ολυμπιακής νίκης στην κλασική αρχαιότητα || Η πολιτισμική αξία των αρχαίων ολυμπιακών αγώνων || Μορφές βίας στα αρχαία αθλήματα || Επικριτικοί λόγοι κατά του αρχαίου αθλητισμού || Γενική βιβλιογραφία || Ευρετήριο ονομάτων || Ευρετήριο εννοιών.

Η έρευνα εστιάστηκε στην καταγραφή: -των αθλητικών συνηθειών των μαθητών Δημοτικού-Γυμνασίου-Λυκείου, -των απόψεών τους για την επάρκεια της απαιτούμενης αθλητικής υποδομής στην περιοχή μόνιμης διαμονής τους και στο σχολικό τους χώρο, -της κατανομής του ελεύθερου χρόνου για αθλητικές δραστηριότητες,  - των εκφρασμένων αντιλήψεών τους για το μάθημα της Φυσικής Αγωγής και για τη σχέση σχολείου - αθλητικών δραστηριοτήτων.

Η εργασία συνιστά μια συμβολή στην πολιτισμική αξιολόγηση των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς είναι αδιαμφισβήτητος ο πολυσήμαντος ρόλος και η καταλυτική παρουσία των αγώνων στον δεδομένο ιστορικό χρόνο. Η πραγματοποίηση των αγώνων σε ένα ‘κέντρο’ αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό της αξιολογίας των Ολυμπίων και των άλλων μεγάλων αγώνων της αρχαιότητας, καθώς αυτοί τελούνται σε τόπους οι οποίοι αποτελούν ισχυρά λατρευτικά κέντρα, στα οποία με ενδιάμεσο την θρησκευτική λατρεία η ομάδα έρχεται σε συνάφεια με τους κοινούς θεούς. Η συνεύρεση της ομάδας στα κέντρα αυτά διαμορφώνει το πρωτογενές υλικό αυτού που θ’ αποκαλεστεί αργότερα ως συνείδηση εθνική, καθώς οι ‘εθνικές’ τελετές συνιστούν επικοινωνίες κοινοτήτων και συνύπαρξη πληθυσμών, οι οποίες κατοχυρώνουν ταυτόχρονα και μια πολιτική διαλεκτική, που με τον περίφημο θεσμό της εκεχειρίας αναμφισβήτητα καθορίζει και τον πολιτικό χαρακτήρα των Ολυμπιακών Αγώνων. Η κοινή ειρηνική και ψυχαγωγική συνύπαρξη, χωρίς να υποτιμάται και ο οικονομικός χαρακτήρας της γιορτής, προσδιορίζουν ένα πλαίσιο πολυφωνίας ικανό να δημιουργήσει και να προβάλλει υψηλές φιλοσοφικές και ανθρωπιστικές ιδέες. Ο εναγκαλισμός των αγώνων υπό της τέχνης έρχεται να εκφράσει καλλιτεχνικές και πολιτιστικές αξίες, ολοκληρώνοντας τελικά μέσω της τέχνης την αποτύπωση του κλασικού αθλητή και συνδέοντάς την με την ηθική τελεολογία.

Το στεφάνι του νικητή των αγώνων υποδηλώνει την ύπαρξη παλαιών δοξασιών, που κατά την μακρινή πορεία του χρόνου έλαβαν άλλες μορφές ή απωθήθηκαν στο υποσυνείδητο της ανθρωπότητας. Η καταγωγή τους ανάγεται στο βαθύ παρελθόν, τότε που ο πρωτόγονος άνθρωπος ανέπτυσσε τις διάφορες λατρείες στην βάση οτι όλα τ’ άψυχα έχουν ψυχή, κι επομένως το δέντρο και συνεπώς το κλαδί έχουν και μπορούν να μεταδώσουν την θετική δύναμή τους. Οι διάφορες μαγικές και ανιμιστικές θεωρίες γρήγορα ενσωματώνονται στις αγροτικές τελετές που ως σκοπό είχαν την γονιμότητα και την ευφορία της γης. Με την επίδραση του ορθολογικού στοιχείου πάνω στο μαγικό και στο μεταφυσικό, οι δοξασίες αυτές μεταβάλλονται, προσδίδοντας στο στεφάνι και τα κλαδιά ορισμένων δέντρων, όπως η ελιά και η δάφνη, έναν χαρακτήρα ιερό. Έτσι στις ήδη υπάρχουσες δοξασίες κυριαρχούν οι θρησκευτικές αντιλήψεις, του εξαγνισμού και της κάθαρσης, ηθικές αξίες που μεταδίδονται μέσω του ιερού στεφανιού στον νικητή των αγώνων, ο οποίος με τον τρόπο αυτό καθαίρεται, αποκτώντας την ικανότητα επικοινωνίας με το θείον. Κατάλοιπα αυτών των αντιλήψεων επιβιώνουν σήμερα όχι μόνο στο στεφάνι του νικητή των αγώνων, αλλά και σ’ άλλα έθιμα, όπως στο στεφάνι του Μαγιού, στο στεφάνι του γάμου κ.λ.π.  

Η εργασία διερευνά το αθλητικό φαινόμενο ως κοινωνικό μόρφωμα, υπό τους όρους του κερδώου προσώπου που στο σύγχρονο κόσμο τείνει να υπονομεύσει όχι μόνο αυτό καθεαυτό το αθλητικό πνεύμα, αλλά και το σύστημα αξιών της κοινωνίας γενικότερα. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι: σε τι συνίσταται ο κερδώος χαρακτήρας του σύγχρονου αθλητισμού, ποια είναι τα αίτια του φαινομένου αγοραπωλησίας της αθλητικής νίκης και, τελικά, εάν υπάρχουν και ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού. Με βάση τα σύγχρονα δεδομένα στην εργασία εκτιμάται ότι υπάρχει δυνατότης να αναιρεθεί το κερδώο πρόσωπο του αθλητισμού και να προσλάβει ο αθλητισμός το αυθεντικό περιεχόμενό του. Απαραίτητη προϋπόθεση προς τούτο, όμως, είναι η ριζική αναδόμηση της κοινωνικής δομής και του αξιακού συστήματος της κοινωνίας, με την ταυτόχρονη ριζική μεταρρύθμιση της παιδείας, προκειμένου η παιδεία από θεραπαινίς του συστήματος που είναι σήμερα να καταστεί δημιουργός νέων αξιών.  

• (2002). Γογγάκη, Κωνσταντίνα. Σημειώσεις Φιλοσοφίας του Αθλητισμού. Οι αθλητικοί αγώνες στην αρχαία ελληνική διανόηση, έκδοση Πανεπιστημίου Αθηνών

Η ολυμπιακή νίκη κατά την αρχαιότητα συνιστά μία αξία ηθική. Ο νικητής εθεωρείτο ‘μακάριος’ και ‘όλβιος’, επίθετα τα οποία έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο και τον ταυτίζουν με την ευτυχία. Η νίκη στους ιερούς αγώνες ήταν η απόδειξη ότι διαθέτει τη θεϊκή ευλογία, επισημαίνει ο Πίνδαρος, ο οποίος αποτυπώνει στην ποίησή του το αθλητικό ιδεώδες. Εξάλλου, ο ίδιος υποστηρίζει πως ο νικητής αποδεικνύει την αξία της πόλης του, του γένους και της φυάς του. Ο ολυμπιακός αθλητής δεν αποτελούσε, επομένως, μια μονοσήμαντη προσωπικότητα, αλλά αντίθετα, ήταν μέτοχος ενός σύνθετου πολιτισμού. Στον πολυσήμαντο χώρο της αρχαίας Ολυμπίας οι Έλληνες συγκεντρώνονταν για να διαμορφώσουν δειλά τα σπέρματα του «έθνους» που θα αποκρυστάλλωνε η Ελλάδα πολύ αργότερα. Σύμμαχοι προς την κατάκτηση αυτή υπήρξαν κυρίως δύο παράγοντες, οι οποίοι καθόρισαν, άλλωστε, την ταυτότητα και την ποιότητα των αρχαίων αγώνων: 1) Ο πολιτικός, μιας και η δημιουργία των αγώνων ως θεσμού συμπίπτει με την ίδρυση της πόλης-κράτους, και 2) Ο θρησκευτικός, μιας και η ίδρυση του θεσμού των αγώνων συμπίπτει με την ολοκλήρωση της διαμόρφωσης του πανθέου του Ολύμπου. Η συνισταμένη, όμως, επάνω στην οποία ισορρόπησαν οι αγώνες προκειμένου να διασωθούν ως θεσμός επί δώδεκα αιώνες, ήταν αδιαμφισβήτητα η εκεχειρία. Η εκεχειρία προέκυψε ως ανθός, μέσα από την σκληρή εμπειρία του πολέμου μεταξύ των πόλεων-κρατών. Και έδωσε τη δυνατότητα στους Έλληνες της εποχής εκείνης να συνειδητοποιήσουν την πολύτιμη συμβολή της ειρήνης στην ανθρώπινη πρόοδο και τον πολιτισμό.

The wreath with which the victors in the Olympic Games are crowned today is neither a contemporary custom nor a tradition that simply accompanies a formal ritual. On the contrary, this tradition can be traced back into the distant past, with its roots in very old customs, back when truth and reason were sweetly mixed with imagination and myth. This paper follows the importance of the crowning of the victor in athletic competitions, or games, linking this event with its multiple manifestations in various events of modern-day cultural reality. The wreath of the competition winners has, as such, different moral symbolisms, some of which have been lost with the passage of time while others survived and have been passed on to the present. These symbolisms trace back to the age of mythology, back to when every natural phenomenon took on metaphysical dimensions. These magical interpretations are the remnants of tree worship, then when the non-civilized man believed in the theory of "animism". Later, these theories of the beneficial effects of the sacred branch or protection from bad influences were concealed under an agricultural nature of the economy and corresponding beliefs were incorporated. Later, animism evolved into poly-theism, giving religious content to these perceptions, such as that of forgiveness, an idea that does not belong to the field of magic, but religion. Other important values are those of chastity, of catharsis, and the symbol of world peace, that survive to our days, despite their tough competition from the financial value that athletic victories mean today. In general, however, the symbolisms and above interpretations of the competition victor’s crowning wreath confirm the theory that athletics is a “microcosm”, and a mirror of social development that reflects the course of society.

Η εργασία επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα: α) Υπήρχαν φαινόμενα βίας στα αρχαία αθλήματα; β) Ποιός ήταν ο χαρακτήρας και η μορφή αυτών των φαινομένων; γ) Μέσα από ποιές φιλολογικές πηγές αντλούμε τις μαρτυρίες για το θέμα αυτό; και δ) Πώς παρουσιάζεται η βία μέσα από τα κλασικά κείμενα; Περαιτέρω επιχειρείται να ερμηνευτούν τα φαινόμενα βίας στην αρχαία εποχή α) λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα της αρχαίας κοινωνίας, και επίσης β) συνδέοντας το κοινωνικό φαινόμενο της βίας στα αθλήματα με τα άλλα δομικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Διερευνά η μελέτη, επομένως, τους παράγοντες που επηρεάζουν τα φαινόμενα βίας στα αρχαία αθλήματα και το πώς αυτά συνδέονται με τα άλλα χαρακτηριστικά της αρχαίας κοινωνίας, ούτως ώστε να διαπιστωθούν οι ηθικοί συμβολισμοί που πιθανόν υποκρύπτονται κάτω από τα φαινόμενα αυτά και οι οποίοι είναι απόρροια των κοινωνικών συνθηκών της αρχαίας κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται και μια συγκριτική συσχέτιση των φαινομένων βίας στα αθλήματα της αρχαιότητας με τον χαρακτήρα των φαινομένων της σύγχρονης βίας στον αθλητισμό.

Η εργασία διερευνά τα κίνητρα ανάπτυξης των Ελληνοδανικών σχέσεων από τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα, όταν η Δανία άρχισε εμπορικές σχέσεις με το Λεβάντε, μέχρι σήμερα. Τα ισχυρά κίνητρα που υποκίνησαν τον Δυτικοευρωπαϊκό κόσμο να έρθει σε επαφή με τη σύγχρονη Ελλάδα ήταν κυρίως το κλασικό παρελθόν της και η αρχαιολατρία που αναπτύχθηκε από τα μέσα του 18ου αιώνα. Σημαντικά, όμως, υπήρξαν και τα θρησκευτικά κίνητρα (όπως η γνωριμία του Christian Bastholm, Δανού εκκλησιαστικού διαφωτιστή, με τον Αδαμάντιο Κοραή, ή η προσπάθεια για συνεργασία της ευαγγελικής και ορθόδοξης εκκλησίας), η άνθηση του δυτικοευρωπαϊκού εμπορίου στη Μεσόγειο, και, ιδίως, τα πνευματικά και καλλιτεχνικά κίνητρα, τα οποία έθεσαν τις βάσεις του φιλελληνισμού στη Δανία.             Στην εργασία γίνεται εκτενής αναφορά των Δανών περιηγητών στην Ελλάδα που από τις αρχές του 19ου αιώνα, με μια διάθεση φιλολογική και αρχαιολογική –όπως συνέβη και με τους άλλους Ευρωπαίους- εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα. Μεταξύ αυτών ο Peter Oluf Brøndsted, πρωτεργάτης της καλλιέργειας του ενδιαφέροντος για την κλασική παράδοση στη Δανία, ο «παραμυθάς» Hans Christian Andersen, οι αδελφοί Hans Christian και Theophilus Edward Hansen, αρχιτέκτονες σημαντικών κτισμάτων, όπως του Πανεπιστημίου, της Μητρόπολης Αθηνών, της Ακαδημίας, της Βιβλιοθήκης, του Ζαππείου.             Το 1864 φθάνει στην Αθήνα ο πρώτος Δανός νεοελληνιστής, ο φιλόλογος Jean Pio, βασικός συντελεστής της καλλιέργειας της νεοελληνικής φιλολογίας στη Δανία. Τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του μεγάλο ενδιαφέρον για τη νεοελληνική φιλολογία θα υπάρξει από τον καθηγητή Carsten Høeg, ενώ λίγο μετέπειτα τα πολιτικά θέματα της Ελλάδας αντανακλώνται στον τύπο. Γίνονται μεταφράσεις νεοελληνικών έργων, ενώ από το 1960 εισέρχεται δυναμικά στο χώρο της μετάφρασης του νεοελληνικού έργου (Παλαμά, Θεοτοκά, Καζαντζάκη, Μυριβήλη) ο  Ole Wahl Olsen, ο μεταφραστής που θα κάνει γνωστό τον Αντώνη Σαμαράκη σε όλο τον κόσμο. Το 1964 οι γάμοι του τέως βασιλιά Κων/νου με τη βασιλόπαιδα της Δανίας Άννα-Μαρία δυναμώνει όπως είναι φυσικό το ενδιαφέρον για την Ελλάδα, το οποίο παρέμεινε και μετά τη φυγή του τέως.  Ο Olsen αποτελεί και ιδρυτικό μέλος της «Komiteen for Demokrati Greakenlan», της Επιτροπής που αγωνίστηκε για την ηθική και οικονομική στήριξη των Ελλήνων στην Ελλάδα επί Χούντας. Η ευαισθητοποιημένη σε θέματα δημοκρατίας και ελευθερίας Δανία ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Στη Δανία, χώρα με δυνατή κλασική παράδοση, δεν ήταν εύκολη η δημιουργία νεοελληνικής κατεύθυνσης σπουδών. Τελικά στη χώρα αυτή συνέβη ό,τι και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το πέρασμα στη νεότερη Ελλάδα και στη γραμματεία της θα γίνει μέσα από εκείνους που είχαν βαθιά γνώση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Η εργασία, περαιτέρω διερευνά τη συγκρότηση θεσμοθετημένων ακαδημαϊκών νεοελληνικών σπουδών, το φιλοσοφικό πλαίσιο των σπουδών, την απήχηση των σπουδών αυτών στη Δανική κοινωνία, καθώς επίσης τις τάσεις και τα ιδεολογικά ρεύματα που επικρατούν στις εκδόσεις των νεοελληνικών κειμένων στη Δανία.

Τα ερωτήματα που τίθενται στην εργασία είναι: α) Η παρουσία του ηττημένου αθλητή στο συνολικό έργο του Πινδάρου, β) η κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο ηττημένος αθλητής, γ) η θεώρηση της ήττας του αθλητή κατά τον Πίνδαρο, δ) η σημασία της αγωνιστικής νίκης, ε) η εικόνα αυτής της νίκης στον Πίνδαρο, και στ) η έννοια του ηττημένου ως αντίποδα του νικητή. Τελικό ερώτημα της εργασίας είναι η αξιολογία της ήττας κατά τον ποιητή και, οι από τον άνθρωπο και τον αθλητή απορρέουσες δυνατότητες αξιοποίησης της εμπειρίας της ήττας.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν θέμα ιδιαίτερο αγαπητό στην παιδική λογοτεχνία. Με αφορμή την έκδοση του Dargaud ‘Αsterix aux jeux Olympiques’ η εργασία αυτή εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες στη λογοτεχνία αυτού του είδους, το περιεχόμενο του κόμικ, καθώς επίσης και το στόχο του συγγραφέα. Επισημαίνονται τα θετικά και τα αρνητικά δεδομένα της έκδοσης, οι ιστορικές αλήθειες και οι ανακρίβειες, και, κυρίως, τα μηνύματα προς τους νέους στους οποίους απευθύνεται η έκδοση, τα οποία, λόγω και του ταυτόχρονου οπτικού ερεθίσματος, είναι ιδιαίτερα ισχυρά. Το συμπέρασμα που προκύπτει, εν τέλει, είναι οτι πίσω από την ευχάριστη ατμόσφαιρα του κόμικ, το οποίο έχει μεταφραστεί και στα αρχαία ελληνικά από τον Φάνη Κακριδή, παρουσιάζονται με μονοσήμαντο τρόπο οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ο αρχαίος κλασικός πολιτισμός, αλλά και ο νεοελληνισμός. Ο συγγραφέας του κόμικ φέρνοντας τον συμπαθή ήρωα των Γαλατών στην Ολυμπία το 52 π.Χ. επιχειρεί να συνδέσει τους Γαλάτες με τους Ολυμπιακούς Αγώνες με τους οποίους δεν είχαν καμία σχέση, συνδέοντας έτσι τους Γάλλους με την αρχαία Ολυμπία και τον κλασικό πολιτισμό. Ο τρόπος, όμως, που χρησιμοποιεί τον ολυμπιακό μύθο και τους αθλητές της Ολυμπίας είναι ανιστόρητος, καθώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν ήταν μια αφελής ιστορία φολκλορικού χαρακτήρα, αλλά ένας θεσμός σφυρηλατημένος από την αντιφατικότητα της ανθρώπινης φύσης. Είναι εντελώς διαφορετικό να παρουσιάζεται η αντιφατικότητα της φύσης του ανθρώπου, και άλλο η βία. Ο συγγραφέας επιδιώκει τη δημιουργία ενός μύθου για τους σύγχρονους Γάλλους, ενώ το θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων αποτελεί μόνο το πρόσχημα για τον εξωραϊσμό και την προβολή αυτού του, αλλότριου, μύθου.

Η εργασία διερευνά το νόημα της Ολυμπιακής νίκης, όπως αυτό απορρέει από τα κλασικά  κείμενα. Η νίκη στην κλασική αρχαιότητα αποτελεί ‘αρετή’, για  την  οποία ο νικητής δικαιούται τον έπαινο και τη δόξα. Η νίκη αποτελεί την απόδειξη της εύνοιας του θεού και έχει επομένως, διάσταση θεϊκή. Ταυτόχρονα αποτελεί την απόδειξη της εκπλήρωσης του ιδανικού της πόλης, της διάπλασης δηλαδή του τέλειου νέου. Η τελετή της στέψης και ο κώμος του νικητή που συνεχίζεται ως την επάνοδό του στην πατρίδα, θυμίζουν την αποθεωτική στέψη του αρχαίου βασιλιά που ενσάρκωσε τον “ενιαυτό δαίμονα’’ στην τοπική του μορφή. Το στεφάνι της στέψης αντίστοιχα εκφράζει την θρησκευτική και ηθική αξία του εξαγνισμού που μεταδίδεται στον αθλητή δια της νίκης. Η νίκη τον ανυψώνει σε επίπεδα θεϊκού ήρωα και τον μετατρέπει  σε  αντικείμενο λατρείας. Τα επίθετα που του αποδίδονται είναι δηλωτικά  της  θρησκευτικής  αξίας της νίκης και ταυτίζουν αυτήν με την ίδια την ευτυχία. Το νόημα της αγωνιστικής νίκης επομένως είναι η εξύψωση και μιας μορφής θεοποίηση του ήρωα–νικητή στην αρχαιότητα. Η νίκη φαίνεται επομένως πως είναι το ιερό Κέντρο, το κέντρο της λατρείας, η Εστία, η πεμπτουσία των αρχαίων αγώνων. Η έννοια της Νίκης μήπως συμπίπτει, όμως, με αυτήν του «υπείροχον έμμεναι» που κυριαρχεί στον κόσμο ιδεών του Ομήρου; Υπήρχε κάτι πριν το «υπείροχον»; Μήπως οι Ετρούσκοι ή οι Τυρρηνοί, μήπως οι Πρωτοέλληνες, ο Θησέας; Τι υπήρχε, άραγε, πριν το «υπείροχον»;  

(1997). Γογγάκη, Κωνσταντίνα. Ο Μυθολογικός Κύκλος των Πυθίων αγώνων. Καταγωγή, τελετουργία, ερμηνεία, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα.   Η εργασία επιχειρεί την ανίχνευση της καταγωγής, της αρχής, της γένεσης των Πυθίων αγώνων μέσα από τη συμβολική ερμηνεία των μύθων των Δελφών. Οι αθλητικοί αγώνες, τα Πύθια, αποτελούν το κέντρο προς το οποίο εστιάζεται η έρευνα, καθώς η μουσική τους αφετηρία τους συνδέει με παλαιότατες μαγικές τελετές και με θρησκευτικές τελετουργίες. Ο αρχικός χαρακτήρας των αγώνων των Δελφών, σημαντικού Δωρικού κέντρου της πολιτιστικής και θρησκευτικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων, έχει στοιχεία που τον συνδέουν με πανάρχαιες τελετουργίες έκστασης και μέθεξης, όπως λόγου χάριν των Υπερβόρειων παρθένων. Καθώς ο δωρικός θεός Απόλλων αποτελεί τον θεό της εφηβείας, του φωτός, της μουσικής και του ηθικού εξαγνισμού, τα τελετουργικά στοιχεία των Πυθίων αγώνων προσλαμβάνουν απαραίτητα τον ιερό τελετουργικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων που λάμβαναν μέρος στον «ομφαλό της γης». Η επίδραση και η συμβολή του Μαντείου των Δελφών και της ιέρειάς του Πυθίας υπήρξε επί δώδεκα αιώνες καταλυτική για την πολιτική και κοινωνική ζωή και τη φιλοσοφική σκέψη των Ελλήνων. Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει γενικά ότι οι Ινδοευρωπαίοι-Έλληνες μετανάστες βρήκαν και αποδέχθηκαν λατρείες πλήρως διαμορφωμένες, και πως τα μυθολογικά κέντρα αφορούν σε τοπικές συναντήσεις, οι οποίες αποτελούν την πηγή των εξελίξεων. Οι συναντήσεις αυτές έχουν διάφορο χαρακτήρα. Λαμβάνουν, δηλαδή χώρα είτε βίαια, είτε ειρηνικά, είτε με υποταγές, είτε με διάλογο, και οι διάφορες μορφές συναντήσεων κατόπιν αποτυπώνονται σε μύθους. Όποτε και όπου υπήρξαν τέτοιες συναντήσεις παρατηρήθηκε υποταγή μύθων και έξαρση άλλων μύθων ή δημιουργία νέων μύθων, ή περιγραφή του ίδιου μύθου με άλλες εκδοχές. Επίσης σημειώθηκε καταφυγή σε μυστήρια ή σε μυστηριακές τελετές και σε τοπικές λατρείες, ενώ ταυτόχρονα επιτελέστηκαν και επιτάφιοι αγώνες-όπως είναι και οι αγώνες των Δελφών. Η ελληνική μυθολογία, η μυθολογία του Ολυμπικού πανθέου, είναι ακριβώς το καταστάλαγμα αυτής της μεγάλης μυθολογικής διαδικασίας. Προηγούνται, επομένως, της μυθολογίας αυτής άλλοι μύθοι, προελλήνων, πρωτοελλήνων, Πελασγών, Μινύων ή άλλων, οι οποίοι μύθοι εμφανίζουν μια μεγάλη, απέραντη εξέλιξη και μια κρυφή σημειολογία. Και επειδή παρουσιάζουν τοπικά χαρακτηριστικά, γι’ αυτό και αναφέρεται η εργασία σε «κύκλους μυθολογικούς», όπως ο Δελφικός. Τα μυθολογικά κέντρα, επομένως, αφορούν σε συναντήσεις, οι οποίες αποτυπώνονται μέσα σε τοπικούς – γενικούς ή σε πανελλήνιους μύθους. Ενώ έχουν, κατά συνέπεια, τοπικά χαρακτηριστικά, διαθέτουν, ωστόσο, γενική, πανελλήνια σημασία.    

(1992). Γογγάκη Κωνσταντίνα. Δημήτρης Άνθης. Ο ζωγράφος-ποιητής. Πόρφυρας, 60:157-158.                   Ο ζωγράφος Δημήτρης Άνθης (1925-1991) υπήρξε μαθητής του Γάλλου ζωγράφου Tin Florias της σχολής της Μονμάρτης, και προσωπικός φίλος του τεχνοκρίτη, ιστορικού της τέχνης, Τζούλιο Καΐμη. Στην ζωγραφική του εξιδανί­κευσε τη μορφή της Γυναίκας και μορφοποίησε την Αγάπη. Στις "Παναγίες" του, που μαζί με τα τοπία και τις προσωπογραφίες του αποτελούν τα πλέον χαρακτηριστικά έργα του, συνυπάρχουν όλα τα θηλυκά σύμβολα, αλλά περισσότερο η Μάνα, ως σύμβολο του Πόνου και της Εγκαρτέρησης. Στην αγκαλιά της κρατάει τον Γιο της, τα χαρακτηριστικά του προσώπου του οποίου αντικαθιστά ένας σταυρός. Δεν μπορεί, ωστόσο, κανείς να δει το ένα σύμβολο χωρίς το άλλο: τη Μάνα δηλαδή χωρίς τον Γιο - Σταύρωση, ή τον Γιο χωρίς την θεϊκή προστασία της Μάνας, αλλά μόνο ως αδιάσπαστη ενότητα μπορεί να τα εκλάβει. Ο Άνθης δεν σταμάτησε ποτέ το οδοιπορικό του. Ο ίδιος άλλωστε ήταν ένας οδοιπόρος, στη ζωή και στην τέχνη, στη γνώση και στην αναζήτησή της. Αυτή η πορεία του στην ποιότητα εκφράζεται μέσα στο έργο του. Από τα σκοτεινά, ποιητικά και μυστικιστικά έργα του πρώτου καιρού, θα φτάσει στα αρμονικά, εξαϋλωμένα θαρρείς έργα. Τα έργα του Άνθη, κατά τον φιλόσοφο Καΐμη, δεί­χνουν μιαν αγάπη για την αλήθεια στη Τέχνη και μιαν απώτερη καλλιέργεια στη μελέτη του ατόμου και της φύσης, γι' αυτό και αποδίδουν μια πλούσια ποιότητα.  http://www.anthisdimitris.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=196:goggaki-konstantina-gia-anthi&catid=41:news&Itemid=79      

(1992). Γογγάκη Κωνσταντίνα. Νέα μέτρα του Ισραήλ για περαιτέρω επιδείνωση της εκπαίδευσης στην Παλαιστίνη.Ο Ισραηλινός στρατός συνεχίζει την επίθεσή του εις βάρος του παλαιστινιακού λαού και ειδικότερα της εκπαίδευσης της Παλαιστίνης, χρησιμοποιώντας βία κατά των σχολείων και των μαθητών. Μερικά σχολεία υφίστανται επιθέσεις και εκτοξεύονται δακρυγό­να στις αυλές και στις τάξεις, ενώ άλλα κλείνουν για αόριστες χρονικές περιόδους με στρατιωτικές εντο­λές. Επίσης, η απαγόρευση της κυ­κλοφορίας σαν μέτρο συλλογικής τιμωρίας έχει χρη­σιμοποιηθεί ευρύτατα από τις στρατιωτικές αρχές στις κοινότητες της Δυτικής Όχθης και τη Γάζα, εμποδίζοντας χιλιάδες μαθητές και φοιτητές να παρακολουθήσουν τα μαθήματα και να συμπληρώσουν τις σπουδές τους. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι φοιτητές αναγκάστηκαν να συνεχίσουν τις εξετάσεις μέσα σ' ένα κλίμα σύγχυσης, συ­χνών πυροβολισμών και στο θόρυβο των μεταφερόμε­νων μεγαφώνων. Ένα άλλο «νέο» μέτρο συλλογικής τιμωρίας, που χαρακτηρίζει τη στάση των Ισραηλινών αρχών απέναντι στην εκπαιδευτική κατάσταση στην Παλαιστίνη, είναι η απόφαση του ισ­ραηλινού υπουργείου Άμυνας για νέα παράταση του κλεισίματος του Πανεπιστημίου Birzeit - του δεύτερου μεγάλου Παν/μίου της Δυτ. Όχθης με­τά το Al-Najah - κατά στη Ramallah, υπονομεύοντας σημαντικά τις όποιες προσπάθειες για το χτίσιμο κάποιας εμπι­στοσύνης ανάμεσα στους Παλαιστίνιους και στους Ισραηλινούς. Οι φοιτητές του παρακολουθούν μαθήματα σε νοικιασμένα κτήρια, έξω από την πανεπιστημιούπολη της Ramallah, στερούμενοι όπως και οι καθηγητές, τα πνευματικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα της εξαιρετικής παν/κής βιβλιοθήκης, των εργαστηρίων και άλλων διευκολύνσεων. Εκτός από τα παραπάνω, το Educational Network και άλλοι εκπαιδευτικοί ορ­γανισμοί κλήθηκαν στα στρατιωτικά αρχηγεία στην Δυτική Όχθη για απαγόρευση των συγκεντρώσεων των καθηγητών, των συνεδριάσεων, της λειτουργίας των εργαστηρίων χωρίς την άδεια της Ισραηλινής δημό­σιας διοίκησης. Γίνεται επομένως φανε­ρό ότι αυτό που επιδιώκουν οι Ισραηλινοί είναι να εντείνουν τον έλεγχό τους επάνω στα Παλαιστινιακά εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις δραστηριότητες. Το συναίσθημα που επικρατεί στους Παλαιστίνιους, είναι ότι οι Ισραηλινοί έχουν αυξήσει τις πιέσεις ενα­ντίον τους και είναι εκτός ελέγχου, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος τους έχει ξεχάσει.     *Σημείωση των «Αντιτετραδίων της Εκπαίδευσης»: Τα στατιστικά στοιχεία για τα Ιδιωτικά, Κυβερνητικά και UNRWA Σχολεία, Προπαρασκευαστικά, Στοιχειώδους Εκπαίδευσης και Γυμνάσια, που συγκέντρωσε η Κων/να Γογγάκη κατά το ταξίδι της στην Παλαιστίνη, προέρχονται από το EDUCATIONAL NETWORK, και βλέπουν το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά στην Ελλάδα. 

(1992). Γογγάκη Κωνσταντίνα. Το εκπαιδευτικό πρόβλημα στις κατεχόμενες περιοχές της Παλαιστίνης. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, 17-18: 59-63. Στην εργασία διερευνώνται οι πολιτικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνθήκες μέσα στις οποίες γίνεται προσπάθεια για τη λειτουργία ενός, έστω, υποτυπώδους εκπαιδευτικού συστήματος, στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Οι Ισραηλινές στρατιωτικές αρχές έχουν επιβάλλει μεγάλο αριθμό στρατιωτικών διαταγών, που εφαρμόζονται ακατάπαυστα, προκειμένου να ασκούν τον έλεγχο στην καθημερινή ζωή και την εκπαίδευση των «κατεχόμενων» Παλαιστινίων. Τα προβλήματα στις κατεχόμενες περιοχές της Παλαιστίνης είναι δριμύτατα, ενώ στην περιοχή της Λωρίδας της Γάζας είναι ακόμη εντονότερα, καθώς εκεί υπάρχει μεγάλος αριθμός προσφυγικών καταυλισμών. Οι συνθήκες επιβίωσης είναι δραματικές, ενώ η ανυπαρξία κρατικής δομής, οι καθημερινοί εποικισμοί σε περιοχές των Παλαιστινίων, η απαγόρευση κυκλοφορίας και οι επιθέσεις, καθιστούν τις συνθήκες ζωής εξαιρετικά επικίνδυνες και την ίδια την επιβίωσή τους. Είναι φυσικό, υπό της συνθήκες του ελέγχου αυτού και την οικονομική εξάρτηση της Παλαιστίνης από το κραταιό οικονομικά Ισραήλ, τα ζητήματα της εκπαίδευσης να υπονομεύονται, αφού η σύγχυση που δημιουργείται ως προς την άμεση χρησιμότητα της εκπαίδευσης καθιστά στη συνείδηση των κατοίκων την παιδεία ως όχι πολύ σπουδαίο προσόν. Η ανασφάλεια της ζωής, η ανυπαρξία υποδομών στους καταυλισμούς, ο ελάχιστος αριθμός ωρών κατά τις οποίες μπορούν να διατηρηθούν τα σχολεία ανοιχτά -λόγω της απαγόρευσης της κυκλοφορίας- και οι φυλακίσεις των μαρτύρων, αποτελούν εν τέλει, μία δραματική σύνθεση, η οποία αποδυναμώνει και περιθωριοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό που ζει στις ταραγμένες αυτές περιοχές της μεσογείου. Παρά τα προβλήματα, ωστόσο, οι μικροί Παλαιστίνιοι μαθητές και οι μαθήτριες επιχειρούν να κατακτήσουν την γνώση που θα τους οδηγήσει προς το μέλλον. Στην εργασία παρέχονται στατιστικά στοιχεία για την προβληματική εκπαιδευτική κατάσταση τόσο για τις περιοχές της Δυτικής Όχθης, όσο και για τη Γάζα. Η εργασία αποτελεί καταγραφή της προσωπικής εμπειρίας της Κων/νας Γογγάκη από τις παραπάνω κατεχόμενες περιοχές της Παλαιστίνης κατά την επίσκεψή της εκεί το καλοκαίρι 1991 στη διάρκεια της Intifada (نتفاضة), και τα (απαγορευμένα έως τότε) στατιστικά στοιχεία δημοσιεύονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.    

(1991). Γογγάκη, Κωνσταντίνα. Προσέγγιση των Πυθίων αγώνων δια της αγγελικής ρήσης στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή. Λόγος και Πράξη, 45: 106-116.   Ο μονόλογος του Παιδαγωγού στον οποίο περιγράφει τον πλαστό θάνατο του Ορέστη στους Πυθικούς αγώνες, αποτελεί μια σημαντική, ίσως μεγαλειώδη στιγμή του αθλητισμού, καθώς ο τελευταίος διασώζεται στα έργα της ανθρώπινης δημιουργίας, και ειδικά στην αρχαία τραγωδία. Ο Σοφοκλής περιγράφει το φυσικό και ψυχικό κάλλος του Ορέστη, δημιουργώντας ένας ήρωα-πρότυπο της κλασικής εποχής που ο ίδιος έζησε. Ο ήρωας έχει όλα τα στοιχεία της αναπόδραστης μοίρας του ανθρώπου, καθώς οι θεοί αποφασίζουν γι’ αυτόν. Ο Ορέστης, τελικά, το θαυμαστό σώμα του οποίου διαμελίζεται στους ιππικούς αγώνες, δεν συνιστά έναν ηττημένο, αλλά η πτώση του έχει τα δεδομένα του ήρωα, καθώς μάχεται, άνισος προς τη μοίρα, μέχρι της τελικής πτώσεως. Στην περιγραφή ο Σοφοκλής μιμείται απολύτως την ανάλογη αρματηλατική τεχνική της ιπποδρομίας της Ιλιάδας του Ομήρου τον οποίο ο ίδιος τόσο θαύμαζε. Η ρήση του παιδαγωγού κατορθώνει να συναρπάσει με τις απαράμιλλες περιγραφές του αγώνα, αποτελώντας ένα άριστο δείγμα αφηγηματικού και δραματικού λόγου. Ξεπερνάει σαφώς τα όρια μιας τυπικής περιγραφής, καθώς τους τεχνικούς και τους αθλητικούς όρους τους ανάγει σε λόγο ποιητικό. Εξάλλου, η επιλογή του ηρωϊκού θανάτου του Ορέστη στους Πυθικούς αγώνες αποτελεί ένα εύρημα, το οποίο στα επιδέξια ποιητικά χέρια του Σοφοκλή, ανάγει τον αθλητισμό σε έργο τέχνης.     * Η δημοσίευση μετά από επεξεργασία συμπεριελήφθη στο βιβλίο της Κων/νας Γογγάκη (2003), Οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τον αθλητισμό, Αθήνα: Τυπωθήτω- Γ. Δαρδανός, σσ. 101-124.

(1991). Γογγάκη Κωνσταντίνα, Το εκπαιδευτικό πρόβλημα στη Λωρίδα της Γάζας Ανεξαρτησία και Ειρήνη, 1: 2-3. Η Λωρίδα της Γάζας, μια περιοχή της Παλαιστίνης που μαζί με τη Δυτική Όχθη και το μισό Ανατολικό της Ιερουσαλήμ κατακτήθηκε το 1967 από το Ισραήλ, εθεωρείτο πάντα ως μια από τις σθεναρότερες περιοχές αντίστασης στην κατοχή των Ισραηλινών. Είναι γνωστό, ότι όταν οι λαοί μάχονται για την ίδια τους την επιβίωση δεν έχουν πολλές δυνα­τότητες να ασχοληθούν το ίδιο δυναμι­κά με θέματα όπως η υγεία, η εκ­παίδευση, η ασφάλεια, κ.ά. Οι Παλαιστίνιοι, πάντως, παράλληλα με τον αγώνα τους για εθνική ανεξαρτησία, προσπαθούν να συντηρήσουν και να αναπτύξουν όλους τους βασικούς κοινωνικούς τομείς. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Γάζας, όπως είναι φυσικό, πα­ρουσιάζει ιδιαίτερες αδυναμίες, ειδικά μετά την λαϊκή εξέγερση της Ιντιφάντα, καθώς η "επίβλεψη" της περιοχής και των κατοίκων της από τους Ισραηλινούς κατακτητές έχει σκληρύνει. Τα σχολεία στη Γάζα μοιάζουν με φυλακές και οι μαθητές με φυλακισμένους, αφού πριν και κατά τη διάρκεια της Ιντιφάντα οι Ισραηλινοί έχτισαν πα­νύψηλους τοίχους γύρω τους και τους τύλιξαν με ακανθώδη καλώδια. Η έλλειψη σεβασμού τον σχολικού ασύλου από τους στρατιώτες, είναι ένα άλλο πρόβλημα. Ανάλογη ατμόσφαιρα επικρατεί και στα Πανεπιστήμια, τα οποία όπως άλλωστε και πολλά σχολεία στα κατεχόμενα παρέμειναν κλειστά στη διάρκεια της Ιντιφάντα. Οι Ισραηλινοί κατακτητές με το κλείσιμο σχολείων - παν/μίων θέλησαν αφ’ ενός να επιβάλλουν μια συλλογι­κή τιμωρία, και αφ' ετέρου να εμποδίσουν την ελευθερία έκφρασης των φοιτητών και το δικαίωμά τους για επαφή και εκπαίδευση. Παράλληλα στο διδακτικό προσωπικό ασκείται αυστηρή επίβλεψη για την τήρηση του κυβερνητικού προγράμματος, ενώ στην περίπτωση παρεκκλίσεων τιμωρείται με κρατήσεις, φυλακίσεις και άλλες κυρώσεις. Ο τελικός στόχος των Ισραηλινών για τη Λωρίδα της Γάζας, αλλά και γενικά τις κατεχόμενες περιοχές της Παλαιστίνης, είναι ο υποβιβασμός του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να κάνουν τον Παλαιστινιακό λαό αμαθή, προκειμένου να τον ελέγχουν. Κατά τον Assad El Saftawyee, σύμφωνα με τον οποίο "η διαμάχη μεταξύ Πα­λαιστινίων και Ισραηλινών εί­ναι διαμάχη μεταξύ δύο πολιτισμών", οι Παλαιστίνιοι γνωρίζουν ότι ένα έθνος ή ένας πληθυσμός χρειάζεται ταυτόχρονα την επιστημονική σκέψη και την υψηλή τεχνολο­γία, το μείγμα των πο­λιτισμών και την υψηλή τεχνολογία της Δύσης για την αντιμετώπιση του σύγχρονου κόσμου επί ίσοις όροις.   *Η δημοσίευση βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και στοιχεία τα οποία συγκέντρωσε η Κων/να Γογγάκη κατά το ταξίδι της στη Λωρίδα της Γάζας τον Ιούλιο - Αύγουστο 1991. Εκτός από την επίσκεψη σε στρατόπεδα προσφύγων, τη συνεργασία με εκπαιδευτικά κέντρα και την επαφή με κατοίκους στη Λωρίδα της Γάζας σημαντικά στοιχεία της παρείχαν δύο σημαντικές προσωπικότητες που συνάντησε στη Γάζα. Ο Assad El Saftawyee, καθηγητής, ο οποίος έχει σπουδάσει Φυσική στην Αίγυπτο το 1957 μαζί με τον Yasser Araffat και τον Salah Abo Kalaff και ο οποίος είχε τεθεί σε διοικητικό περιορισμό από τις Ισραηλι­νές αρχές. Και ο Μohamad Abu Shaban, πρόεδρος του GAZA CEN­TER FOR HUMAN RIGHTS.