Abstract:

(2014). Από την αρχαία συμμετρία στη σύγχρονη αμετρία: Αρχές της φιλοσοφίας και αρχές του αθλητισμού

Οι κορυφαίες φιλοσοφικές μορφές της ελληνικής αρχαιότητας, όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, επηρέασαν καθοριστικά τη μεταγενέστερη φιλοσοφία έως και τις μέρες μας, ενώ αποτελούν τους παραδειγματικούς εκφραστές της αρετολογίας της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και τους ιδανικούς εμπνευστές αρεταϊκών ιδεωδών στο σύγχρονο κόσμο. Με τις αναλύσεις τους για τη σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος και τον τονισμό της αξίας της σωματικής άσκησης των νέων οι φιλόσοφοι αυτοί προσέδωσαν στον αρχαίο ελληνικό αθλητισμό σημασία πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής. Ο αρχαίος αθλητής ήταν μέτοχος ενός πολιτισμού που εξέφραζε το σύμμετρον, το οποίο δεν ήταν παρά η αποτύπωση των φυσικών γνωρισμάτων του ελληνικού λαού. Η επιθυμητή αρμονία της ψυχής και του σώματος, που συνιστά το ιδεώδες της καλοκἀγαθίας, αποτελεί κεντρικό στοιχείο του αθηναϊκού πολιτισμού.

Η φιλοσοφική προσέγγιση του σώματος δείχνει ότι οι εποχές και οι λαοί νοηματοδότησαν διαφορετικά τη σωματικότητα. Έτσι, ενώ στην κλασική αρχαιότητα η ψυχοσωματική ανάπτυξη εκλαμβάνεται ισομερής, αντίθετα στη βυζαντινή περίοδο η σωματικότητα εκλαμβάνεται πολύ υποδεέστερα απέναντι στην πνευματικότητα. Στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες, όμως, έως και σήμερα κυριαρχεί η εμμονή στην επιδίωξη του κέρδους. Στο χώρο ειδικότερα του αθλητισμού, και σε αντίθεση με τον αρχαίο αθλητή, ο σύγχρονος αθλητής βάλλεται από ένα ιδεολογικά κερδοκεντρικό σύστημα, το οποίο επικροτεί το άμετρο, την υπερβολή, την βιομηχανοποίηση της επίδοσης και την εργαλειοποίηση του ανθρώπινου σώματος. Η αποσαφήνιση της αντιιδεαλιστικής και αντισυστημικής σχέσης της φιλοσοφίας με τη σωματικότητα του αθλητισμού υπόκειται στην ανάγκη για την όρθωση και την επεξεργασία μιας σύγχρονης φιλοσοφικής ανθρωπολογίας. Εάν δεν απαντηθεί εκ νέου το ερώτημα «τι είναι άνθρωπος», τότε τα μεταβιομηχανικά υλιστικά πρότυπα, καθώς μάλιστα διογκώνονται μέσα από την επικράτηση της σύγχρονης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, παραμένουν κυρίαρχα και επιβεβλημένα. Παράλληλα, η ευγενής άμιλλα, αποτελώντας τον πυρήνα του αθλητικού ιδεώδους, λειτουργεί ως καίριο στοιχείο ηθικής αγωγής, και, κυρίως, αντιστέκεται στην πλεονεξία και στη σύγχρονη αμετρία.