Abstract:

Πρόκειται για την έκδοση των πρακτικών του διεθνούς συνεδρίου για τον Friedrich Schiller, το οποίο έλαβε χώρα στην Αθήνα, στις 5 και 6 Νοεμβρίου 2010. Την έκδοση των πρακτικών επιμελήθηκαν η Κατερίνα Μητραλέξη και η Αναστασία Αντωνοπούλου, οι οποίες υπογράφουν και την εκτενή εισαγωγή του τόμου των πρακτικών.

Το συνέδριο αυτό διοργανώθηκε από το Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αφορμή τους εορτασμούς ανά την Ευρώπη της επετείου των 250 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή, δραματουργού και στοχαστή Friedrich Schiller (1759-1805), αλλά κυρίως προκειμένου να προωθήσει  την έρευνα του έργου του, μετά τη διαπίστωση ότι, παρά την αξιοσημείωτη απήχηση που ανέκαθεν απολάμβανε το έργο του Σίλλερ στην Ελλάδα, από τις αρχές του 19ου αιώνα έως πρόσφατα, παρατηρείται έλλειψη εξειδικευμένων μελετών πάνω σε σημαντικούς τομείς του πολύπλευρου έργου του. Η επιστημονική-οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου επεδίωξε ως εκ τούτου την ανάδειξη πτυχών του δραματικού, λυρικού, ιστορικού και φιλοσοφικού/αισθητικού του έργου. Έτσι εξετάζεται το πολυδιάστατο έργο του Σίλλερ στο πλαίσιο των διαφόρων συστημάτων σκέψης του 18ου αιώνα, στο πλαίσιο του γερμανικού κλασικισμού, αλλά και των απαρχών του γερμανικού ρομαντισμού, ενώ δίδεται έμφαση στη σχέση του Σίλλερ με την ελληνική αρχαιότητα και την αρχαία ελληνική τέχνη. Παρουσιάζεται επίσης η πρόσληψή του στην Ελλάδα μέσω των μεταφράσεων και των θεατρικών παραστάσεων. Ο τόμος των πρακτικών περιλαμβάνει τις εισηγήσεις δεκατεσσάρων ερευνητών.

Η Αναστασία Αντωνοπούλου διερευνά την πρόσληψη της αρχαίας ελληνικής τέχνης από τον Φρήντριχ Σίλλερ και τη συσχετίζει με την ευρύτερη αντίληψη για την αρχαιότητα κατά τον 18ο αιώνα. Ο Γιώργος Ξηροπαΐδης επιχειρεί να δείξει ότι στα αισθητικά κείμενα του Σίλλερ, ενός από τους πιο οξυδερκείς και λεπταίσθητους αναγνώστες του Καντ, συναντάμε τα πρώτα ίχνη μιας πρόσληψης της καντιανής θεωρίας για το υψηλό, η οποία παρακάμπτει σχεδόν πλήρως τον κριτικό χαρακτήρα της. Η Κατερίνα Μητραλέξη διερευνά τη δραστηριότητα του Σίλλερ ως ιστορικού, αφού ο Σίλλερ δεν υπήρξε μόνον ποιητής, δραματουργός και φιλόσοφος, αλλά και αναγνωρισμένος στον καιρό του ιστορικός, διάσταση του έργου του, προς την οποία η έρευνα μόλις τα τελευταία χρόνια έστρεψε το ενδιαφέρον της.

Ο Ρολφ-Πέτερ Γιαντς εξετάζει τα κείμενα περί ερασιτεχνισμού, που συνέταξαν οι Σίλλερ και Γκαίτε περί τα τέλη του 18ου αιώνα, και τα θεωρεί ως μια φιλόδοξη προσπάθεια να διεκδικήσουν οι δύο συγγραφείς, στο όνομα των βασικών αρχών του κλασικισμού, την ερμηνευτική κυριαρχία επί των τεχνών της εποχής τους, η κατάσταση των οποίων τους φαινόταν αξιοθρήνητη. Ο Στέφαν Λίντινγκερ εξετάζει αναλυτικά, με βάση κυρίως παραδείγματα από την λυρική ποίηση, τη σημασία της έννοιας της αρμονίας στον Σίλλερ, και τη συσχετίζει με την γενικότερη έννοια του όρου. Ο Γιόαχιμ Τάιζεν θέτει στην εισήγησή του το ερώτημα: Ποιος δικαιούται εντέλει να διαβάζει Σίλλερ; Ποιος είναι – κατά την άποψη του Σίλλερ – ο ιδανικός αναγνώστης για τον οποίο αξίζει να γράφει κανείς; Ο Μαρκ Μιχάλσκι εξετάζει την πρόσληψη του Σίλλερ στο πλαίσιο εκείνων των προσπαθειών ιστοριογράφησης της γερμανικής φιλοσοφίας, οι οποίες καταπιάνονται με τη γερμανική φιλοσοφία στο σύνολό της, προσπαθώντας να την κατανοήσουν στη ροή των διαφόρων εποχών της και ως προς τον ειδικό εθνικό της χαρακτήρα.

Ο Μίχαελ Βάις επιχειρεί στο άρθρο του να αναδείξει τη λογική μιας αστικής νοοτροπίας με αφορμή το θεατρικό έργο του Φρήντριχ Σίλλερ Έρωτας και ραδιουργία (1784), αφού το έργο πραγματεύεται και αντιπαραθέτει δύο διαφορετικά πρότυπα ζωής: Το εγκώμιο μιας ζωής στηριγμένης στη φρόνηση αντιτίθεται προς ένα πρότυπο ζωής στηριγμένης στην ευαισθησία. Ο Γιάννης Πάγκαλος εξετάζει το δραματικό έργο του Σίλλερ μέσα από το πρίσμα της αλληλεπίδρασης της λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο, εστιάζοντας σε τέσσερεις κινηματογραφικές μεταφορές του αστικού δράματος Έρωτας και ραδιουργία, των ετών 1922, 1959, 2005 και 2009.

Η Ευαγγελία Τσιαβού ασχολείται στην ανακοίνωσή της με το υψηλό στο μεταίχμιο μεταξύ αισθητικής, ιδεαλισμού, μεταφυσικής και ψυχανάλυσης. Η Κατερίνα Καρακάση παρουσιάζει τον Σίλλερ ως πρόδρομο του γερμανικού ρομαντισμού, τοποθετώντας στο επίκεντρο της εισήγησής της το ημιτελές μυθιστόρημά του Φαντάσματα, το οποίο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες μεταξύ των ετών 1787 και 1789 στο περιοδικό «Thalia». Στο μυθιστόρημα αυτό ο Σίλλερ πραγματεύεται μεν σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τον Διαφωτισμό, ταυτόχρονα όμως προλειαίνει το έδαφος για την έλευση του ρομαντισμού.

Η  Δήμητρα Νικολαΐδου-Μπαλτά αναλύει στην εισήγησή της και συγκρίνει μεταξύ τους τα θεατρικά έργα Έρωτας και ραδιουργία του Σίλλερ και Ο Βασιλικός του Αντωνίου Μάτεσι, που γράφτηκε μεταξύ 1829-30. Με την ανάλυση και τη σύγκριση επιδιώκεται η διερεύνηση των συγκλίσεων και των αποκλίσεων ανάμεσα στα δύο έργα και μέσω αυτής η αποσαφήνιση του αν και κατά πόσο ο Μάτεσις έχει επηρεαστεί από το έργο του Σίλλερ. Η Αναστασία Δασκαρόλη διερευνά την πρόσληψη του ιστορικού δράματος Μαρία Στούαρτ (1800), που αποδεικνύεται ένα από τα πλέον προσφιλή έργα του Σίλλερ στην Ελλάδα. Εξετάζονται επιλεγμένες μεταφράσεις του έργου. Η Αγλαΐα Μπλιούμη, βασιζόμενη σε σύγχρονες θεωρίες της διδακτικής, παρουσιάζει πως θα μπορούσε να ενσωματωθεί η διδασκαλία κειμένων του Σίλλερ στη διδασκαλία της γερμανικής ως ξένης γλώσσας.