Publications by Year: 2009

2009
Μητραλέξη Κατερίνα. Ο Georg Trakl στην Ελλάδα. Πρόσληψη και επίδραση. In: Georg Trakl. Από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 21ου αιώνα. ύψιλον/βιβλία; 2009. pp. 165-188.Abstract
Το άρθρο αποτελεί την επεξεργασμένη και εμπλουτισμένη μορφή της ανακοίνωσης στο συνέδριο του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ για τον Georg Trakl (2007). Διερευνά την πρόσληψη στην Ελλάδα, του γερμανικού εξπρεσιονισμού γενικότερα, και του Trakl ειδικότερα, μέσω μεταφράσεων, δοκιμίων και ποιητικών εκλεκτικών συγγενειών. Αναφέρεται αρχικά στην ποιητική σχέση του Νίκου Εγγονόπουλου με τον αυστριακό ποιητή, τον οποίο ο υπερρεαλιστής ποιητής και ζωγράφος συγκαταλέγει ανάμεσα στους πνευματικούς δημιουργούς που απασχόλησαν τη σκέψη, τη γραφίδα, αλλά και τον χρωστήρα του. Ο Georg Trakl απεικονίζεται σε πίνακα του Εγγονόπουλου του 1968, πίνακας που αναπαράγεται, μεταξύ άλλων πινάκων και ενός σχεδίου, στην έκδοση της ποιητικής συλλογής Στην κοιλάδα με τους ροδώνες του 1978, όπου συμπεριλαμβάνεται το ποίημα με τίτλο Το ποίημα του Γκέοργκ Τρακλ, εις Ριχάρδον Καρικιόπουλον. Η κοινή συνιστώσα των ποιημάτων και των έργων της συλλογής είναι ο διαρκής αναστοχασμός της ποιητικής συνείδησης πάνω στις αισθητικές καταβολές, οφειλές και δεσμεύσεις της, τμήμα των οποίων αποτελεί το έργο του Trakl.  Ύστερα από μια σύντομη αναδρομή στην εργοβιογραφία του Trakl και στη σταδιακή πορεία του από τις ρομαντικές-ιμπρεσσιονιστικές καταβολές του στον τρόπο έκφρασης που θα ονομασθεί αργότερα εξπρεσιονισμός, γίνεται εκτενέστερη αναφορά στην εξπρεσιονιστική τέχνη και λογοτεχνία και στα επί μέρους χαρακτηριστικά της, που εντοπίζονται στην ποίηση του Trakl: έκρηξη του χρώματος, το οποίο λειτουργεί ως αυτόνομη μεταφορά, παράταξη μορφολογικών και υφολογικών στοιχείων, ενορατικό και υποκειμενικό βλέμμα πάνω στην πραγματικότητα. Στη συνέχεια εξετάζεται εν συντομία η έκταση της παρουσίας του γερμανικού εξπρεσιονισμού στην Ελλάδα και η περιορισμένη σχέση του με τον ελληνικό μοντερνισμό, για τον οποίο κυρίαρχο σημείο αναφοράς είναι η γαλλική εκδοχή του μοντερνισμού, ο γαλλικός σουρεαλισμός. Ακολουθεί η λεπτομερής καταγραφή της παρουσίας του Georg Trakl στα ελληνικά γράμματα. Ο ποιητής μεταφράζεται και γίνεται γνωστός στην Ελλάδα μόλις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι νωρίτερα, αρχικά μέσα από τις μεταφράσεις του ασπαζόμενου τον υπερρεαλισμό Δημήτριου Στ. Δήμου το 1950, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ο εισηγητής του έργου του στην Ελλάδα. Έκτοτε το ενδιαφέρον για τον ποιητή και ο αριθμός των μεταφράσεων από το έργο του και των σχετικών δοκιμίων διαρκώς αυξάνονται, με προεξάρχουσα την φιλολογικά ιδιαίτερα τεκμηριωμένη και εκτενώς σχολιασμένη δίγλωσση έκδοση το 1990 του συνόλου σχεδόν των ποιημάτων του, που επιμελήθηκε η μεταφράστρια, ποιήτρια και πεζογράφος Έλενα Νούσια. Στο πλαίσιο της διερεύνησης των ποιητικών σχέσεων που προέκυψαν από την επαφή με το έργο του Trakl και κατά συνέπεια με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, θα πρέπει να αναφέρουμε και πάλι την Έλενα Νούσια, για την οποία τεκμηριώνονται συσχετισμοί ανάμεσα στην μεταφραστική και στην προσωπική της ποιητική δημιουργία, αλλά και τον Μίλτο Σαχτούρη, για τον οποίο έχει ειπωθεί πως «είναι η πιο εξπρεσιονιστική συνείδηση και ποιητική εκδοχή της λογοτεχνίας μας· θα έλεγα, μάλιστα, η μόνη» (Γ. Δάλλας, 1997). Ο Σαχτούρης γνώριζε εις βάθος και εκτιμούσε τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, και ιδιαίτερα τον Georg Trakl, το έργο του οποίου διάβασε εν μέρει στο πρωτότυπο και εν μέρει σε γαλλική μετάφραση. Πράγματι, η εκ του σύνεγγυς θεώρηση του έργου του Σαχτούρη τεκμηριώνει ποιητική συγγένεια με το έργο του Trakl.
Georg Trakl. Από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 21ου αιώνα. „Die wilde Klage ihrer zerbrochenen Münder ..“. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου για τον Georg Trakl. Πανεπιστήμιο Α. 2009.Abstract
Με αφορμή την επέτειο των 120 χρόνων από τη γέννηση του αυστριακού ποιητή Georg Trakl το Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με την αυστριακή πρεσβεία στην Αθήνα, διοργάνωσε ημερίδα για τον ποιητή (24 Νοεμβρίου 2007), με τη συμμετοχή του διευθυντή του Κέντρου Ερευνών Georg Trakl (Trakl Forschungs- und Gedenkstätte) κ. Hans Weichselbaum. Η εκδήλωση εντάχθηκε στους εορτασμούς για τα 170 χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από πλευράς του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας την επιστημονική-οργανωτική επιτροπή αποτέλεσαν η Κατερίνα Μητραλέξη και η Εύη Πετροπούλου, οι οποίες επιμελήθηκαν στη συνέχεια την έκδοση των πρακτικών του συνεδρίου. Οι εισηγήσεις ανέδειξαν σημαντικές πτυχές του ποιητικού έργου του Georg Trakl, εισηγητή του εξπρεσιονισμού στην αυστριακή λογοτεχνία, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στις εμβληματικές μορφές της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Ο τόμος συμπεριλαμβάνει τις έντεκα εισηγήσεις, οι οποίες ανίχνευσαν: τις καταβολές του ποιητή που εντοπίζονται στη Βιεννέζικη Πρωτοπορία (1910) και την πορεία του προς τον λογοτεχνικό μοντερνισμό (Hans Weischelbaum)· τους συσχετισμούς ανάμεσα στη λογοτεχνία και τη ζωγραφική στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού ρεύματος του εξπρεσιονισμού (Willi Benning)· τις εικόνες εκείνες στο ποιητικό του έργο που χαρακτηρίζονται από τη διαλεκτική μιας επίκλησης του θείου μέσω της άρνησής του και ως εκ τούτου μπορούν να λειτουργήσουν αντιπροσωπευτικά για τον λανθάνοντα μυστικισμό της λογοτεχνίας της νεωτερικότητας (Stefan Lindinger)· τη σημασιολογία της μικρής, αόριστης αλλά πολυσήμαντης λέξης «ίσως» στο ποιητικό έργο διαπιστώνοντας ότι αναδεικνύεται σε μείζονα ποιητικό όρο για το λυρικό σύμπαν του ποιητή (Joachim Theisen)· την έντονη διακειμενικότητα που εμφανίζεται στο έργο του ποιητή (Εύη Πετροπούλου)· την ποιητική του Georg Trakl ως όρο για τη μετάφραση του έργου του, καταλήγοντας στη διαπίστωση ότι αναγκαία προϋπόθεση για την απόδοση του έργου είναι μια μεταφραστική εργασία ανοιχτή προς το αινιγματικό (Έλενα Νούσια)· το ρόλο του αστικού τοπίου και της υπαίθρου στην ιδιότυπα εξπρεσιονιστική ποίηση του Trakl (Γιώργος Κεντρωτής)· την αναφορά στο μύθο του Ορφέα ως ψηλάφηση των ορίων της γλώσσας και της σχέσης της με τον χρόνο και τη μνήμη, με την ταυτότητα και τον έρωτα, την παρακμή και τον θάνατο, και τις εκφάνσεις του στην ποίηση του εξπρεσιονισμού και εμφατικά στην ποίηση του Trakl (Κατερίνα Καρακάση)· τις ελληνικές μεταφράσεις της ποίησης του Trakl αντιπαραβάλλοντας τις μεταφραστικές εκδοχές τεσσάρων μεταφραστών, του Δημήτρη Δήμου, 1983, του Ανδρέα Αγγελάκη, 1984, της Έλενας Νούσια, 1990, και του Μιχάλη Παπαντωνόπουλου, 2005 (Αναστασία Δασκαρόλη)· την πρόσληψη του έργου του Georg Trakl στην Ελλάδα στο πλαίσιο της πρόσληψης του γερμανικού εξπρεσιονισμού και τις επιδράσεις στην ποίηση του Νίκου Εγγονόπουλου, του Μίλτου Σαχτούρη και της Έλενας Νούσια (Κατερίνα Μητραλέξη)· τη σχέση της ποίησης του Trakl με τη ζωγραφική του Egon Schiele με απώτερο στόχο την ανάδειξη των σημαντικότερων όψεων του αυστριακού εξπρεσιονισμού (Αναστασία Αντωνοπούλου).