Πρόκειται για το κείμενο της ανακοίνωσης στο Ε΄ Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας με τίτλο «Η ποιητική του τοπίου», που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών από τις 19 έως τις 22 Ιανουαρίου 2012. Η ανακοίνωση διερευνά τη λειτουργία του μοτίβου του ορυχείου στο πρώτο διήγημα του Βιζυηνού Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας (1884). Εντοπίζεται η προέλευσή του από τις αφηγήσεις του γερμανικού ρομαντισμού, όπου το τοπίο, φυσικό ή αρχιτεκτονικό, αντικατοπτρίζει τα εντός της ψυχής συμβαίνοντα, ενώ ο υπό την γη αόρατος χώρος αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Το ορυχείο, η κατάβαση στα έγκατα της γης, γίνεται στον ρομαντισμό ένα προσφιλές μοτίβο, όπου η κατάδυση ισοδυναμεί με προσέγγιση ενός μυστηριώδους και μαγικού ακόμα χώρου, παραπέμποντας στον ψυχισμό του ήρωα και οδηγώντας στην αποκάλυψη του μυστικού της καλλιτεχνικής δημιουργίας.  Μεταξύ των πολλών σχετικών αφηγήσεων και παραλλαγών του μοτίβου στον γερμανικό ρομαντισμό και νεορομαντισμό ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι ιστορίες που πλέκονται γύρω από ένα ασυνήθιστο πραγματικό περιστατικό που συνέβη το 1670 στο ορυχείο του Φαλούν, στη Σουηδία. Στην ανακοίνωση αναδεικνύεται η διακειμενική σχέση του κειμένου του Βιζυηνού κυρίως με μία από τις αφηγήσεις αυτές, με την σύντομη αφήγηση του Γιόχαν Πέτερ Χέμπελ Ανέλπιστη αντάμωση [Unverhofftes Wiedersehen, 1810] συγκεκριμένα. Η ανάδειξη αυτής της σχέσης συμβάλλει στην ερμηνεία του διηγήματος του Βιζυηνού, αφού βοηθά στον εντοπισμό και στην κατανόηση της βασικής αντινομίας που διέπει και οργανώνει το αφήγημα. Στον Χέμπελ διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια μυθικών διαστάσεων αντινομία, το σχήμα «ζωή → θάνατος» αντιστρέφεται και γίνεται «θάνατος → ζωή», εφόσον υποδηλώνεται, από τη σκοπιά της γυναικείας μορφής του αφηγήματος, η εσχατολογική υπόσχεση του χριστιανισμού. Με παρόμοιο τρόπο ο αφηγητής του διηγήματος του Βιζυηνού αναστοχάζεται, ως φοιτητής της νέας  επιστήμης της ψυχολογίας στα τέλη του 19ου αιώνα, πάνω στις υπό διερεύνηση ιδιότητες της ψυχής του ανθρώπου, που διαφεύγουν της δυνατότητας περιγραφής και αποσαφήνισης με τα μέσα του επιστημονικού λόγου. Η σχέση «σώματος/ύλης» και «ψυχής» θεματοποιείται τόσο στο επίπεδο του ανώνυμου αφηγητή, όσο και στο επίπεδο των μορφών της Κλάρας και του Πασχάλη. Η αρχική επιδίωξη του επιστημονικού λόγου του αφηγητή να καταλήξει σε ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με την κυριαρχία της «ύλης» πάνω στην «ψυχή» ανατρέπεται, αφού στο τέλος αναγνωρίζει την κυριαρχία της «ψυχής» πάνω στην «ύλη» μέσω της δυνατότητας υπέρβασης που διαθέτει ο άνθρωπος. Η ανακοίνωση στοχεύει παράλληλα στην ανάδειξη της λειτουργίας των λοιπών διακειμενικών αναφορών του διηγήματος σε λογοτεχνικά κείμενα του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε.