Abstract:

Το άρθρο αποτελεί την επεξεργασμένη και εμπλουτισμένη μορφή της ανακοίνωσης στο συνέδριο του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ για τον Georg Trakl (2007). Διερευνά την πρόσληψη στην Ελλάδα, του γερμανικού εξπρεσιονισμού γενικότερα, και του Trakl ειδικότερα, μέσω μεταφράσεων, δοκιμίων και ποιητικών εκλεκτικών συγγενειών. Αναφέρεται αρχικά στην ποιητική σχέση του Νίκου Εγγονόπουλου με τον αυστριακό ποιητή, τον οποίο ο υπερρεαλιστής ποιητής και ζωγράφος συγκαταλέγει ανάμεσα στους πνευματικούς δημιουργούς που απασχόλησαν τη σκέψη, τη γραφίδα, αλλά και τον χρωστήρα του. Ο Georg Trakl απεικονίζεται σε πίνακα του Εγγονόπουλου του 1968, πίνακας που αναπαράγεται, μεταξύ άλλων πινάκων και ενός σχεδίου, στην έκδοση της ποιητικής συλλογής Στην κοιλάδα με τους ροδώνες του 1978, όπου συμπεριλαμβάνεται το ποίημα με τίτλο Το ποίημα του Γκέοργκ Τρακλ, εις Ριχάρδον Καρικιόπουλον. Η κοινή συνιστώσα των ποιημάτων και των έργων της συλλογής είναι ο διαρκής αναστοχασμός της ποιητικής συνείδησης πάνω στις αισθητικές καταβολές, οφειλές και δεσμεύσεις της, τμήμα των οποίων αποτελεί το έργο του Trakl.

 Ύστερα από μια σύντομη αναδρομή στην εργοβιογραφία του Trakl και στη σταδιακή πορεία του από τις ρομαντικές-ιμπρεσσιονιστικές καταβολές του στον τρόπο έκφρασης που θα ονομασθεί αργότερα εξπρεσιονισμός, γίνεται εκτενέστερη αναφορά στην εξπρεσιονιστική τέχνη και λογοτεχνία και στα επί μέρους χαρακτηριστικά της, που εντοπίζονται στην ποίηση του Trakl: έκρηξη του χρώματος, το οποίο λειτουργεί ως αυτόνομη μεταφορά, παράταξη μορφολογικών και υφολογικών στοιχείων, ενορατικό και υποκειμενικό βλέμμα πάνω στην πραγματικότητα. Στη συνέχεια εξετάζεται εν συντομία η έκταση της παρουσίας του γερμανικού εξπρεσιονισμού στην Ελλάδα και η περιορισμένη σχέση του με τον ελληνικό μοντερνισμό, για τον οποίο κυρίαρχο σημείο αναφοράς είναι η γαλλική εκδοχή του μοντερνισμού, ο γαλλικός σουρεαλισμός.

Ακολουθεί η λεπτομερής καταγραφή της παρουσίας του Georg Trakl στα ελληνικά γράμματα. Ο ποιητής μεταφράζεται και γίνεται γνωστός στην Ελλάδα μόλις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι νωρίτερα, αρχικά μέσα από τις μεταφράσεις του ασπαζόμενου τον υπερρεαλισμό Δημήτριου Στ. Δήμου το 1950, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ο εισηγητής του έργου του στην Ελλάδα. Έκτοτε το ενδιαφέρον για τον ποιητή και ο αριθμός των μεταφράσεων από το έργο του και των σχετικών δοκιμίων διαρκώς αυξάνονται, με προεξάρχουσα την φιλολογικά ιδιαίτερα τεκμηριωμένη και εκτενώς σχολιασμένη δίγλωσση έκδοση το 1990 του συνόλου σχεδόν των ποιημάτων του, που επιμελήθηκε η μεταφράστρια, ποιήτρια και πεζογράφος Έλενα Νούσια. Στο πλαίσιο της διερεύνησης των ποιητικών σχέσεων που προέκυψαν από την επαφή με το έργο του Trakl και κατά συνέπεια με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, θα πρέπει να αναφέρουμε και πάλι την Έλενα Νούσια, για την οποία τεκμηριώνονται συσχετισμοί ανάμεσα στην μεταφραστική και στην προσωπική της ποιητική δημιουργία, αλλά και τον Μίλτο Σαχτούρη, για τον οποίο έχει ειπωθεί πως «είναι η πιο εξπρεσιονιστική συνείδηση και ποιητική εκδοχή της λογοτεχνίας μας· θα έλεγα, μάλιστα, η μόνη» (Γ. Δάλλας, 1997). Ο Σαχτούρης γνώριζε εις βάθος και εκτιμούσε τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, και ιδιαίτερα τον Georg Trakl, το έργο του οποίου διάβασε εν μέρει στο πρωτότυπο και εν μέρει σε γαλλική μετάφραση. Πράγματι, η εκ του σύνεγγυς θεώρηση του έργου του Σαχτούρη τεκμηριώνει ποιητική συγγένεια με το έργο του Trakl.