Abstract:

Το άρθρο αποτελεί την επεξεργασμένη και εμπλουτισμένη μορφή της ανακοίνωσης στο συνέδριο του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας για τον Φρήντριχ Σίλλερ (2010) και θέμα του είναι η ενασχόληση του συγγραφέα με την ιστορία και την ιστορική επιστήμη, τόσο στο θεωρητικό του έργο, όσο και στα ιστορικά του δράματα. Ο Friedrich Schiller υπήρξε στον καιρό του αναγνωρισμένος ιστορικός, αλλά η έρευνα, φιλολογική και ιστορική, δεν ασχολήθηκε επί μακρόν με τη διάσταση αυτή του έργου του. Η αλλαγή επιστημονικού παραδείγματος στο χώρο της ιστοριογραφίας, που έστρεψε την προσοχή στον τρόπο που η ίδια η ιστοριογραφική αφήγηση συγκροτεί μέσω των αφηγηματικών δομών νόημα, αφύπνισε το ερευνητικό ενδιαφέρον για τον Σίλλερ ως ιστορικό και έδωσε ένα νέο πλαίσιο για την αναθεώρηση και τη διερεύνηση της αντίληψής του για τη ιστορία και την ιστοριογραφία. Το άρθρο συστηματοποιεί την πορεία του Σίλλερ ως ιστορικού, παρουσιάζει τις ιστορικές μελέτες του και την εξέλιξη της θεώρησής του για την ιστορία.

Ο Σίλλερ επέλεξε ένα ιστορικό θέμα ήδη για το δεύτερο κατά σειρά συγγραφής έργο της δραματουργίας του, την «ρεπουμπλικανική τραγωδία» Η συνομωσία του Φιέσκο στη Γένοβα (1782). Η εκτενής ενασχόληση με την ιστορία ξεκινά πάντως κατά την έρευνα πηγών που διεξήγαγε λίγο αργότερα για τις ανάγκες της συγγραφής του Δον Κάρλος (1787), από την οποία προέκυψε το πρώτο μεγάλης έκτασης ιστοριογραφικό του σύγγραμμα με τίτλο Ιστορία της απόσχισης των Κάτω Χωρών από την ισπανική κυβέρνηση (1788). Ο Σίλλερ καλλιέργησε αρχικά μια ιστορική φιλοσοφική σκέψη βασισμένη στην αισιόδοξη προοπτική του Διαφωτισμού για την θετική πορεία της οικουμενικής ιστορίας και του ανθρώπου, αντίληψη που αναπτύσσεται στην εναρκτήρια διάλεξή του Τι σημαίνει και γιατί μελετά κανείς την οικουμενική ιστορία (26 Μαΐου 1789) στο πανεπιστήμιο της Ιένας, όπου εκλήθη να διδάξει ως ιστορικός. Η άποψη αυτή ανατρέπεται όμως μετά τη Γαλλική Επανάσταση και τα βίαια γεγονότα που ακολούθησαν. Στο εξής, ο στοχασμός πάνω στη σχέση του ανθρώπου με την ιστορία μετατοπίζεται, διέπεται από προβληματισμό και απαισιοδοξία, ενώ συνδέεται με το υψηλό, με την έννοια της μοίρας ως δύναμης που επιβάλλεται στον άνθρωπο. Η μεταβολή αυτή στην άποψη του Σίλλερ για την ιστορία ανιχνεύεται τόσο στα μεταγενέστερα ιστορικά και στα αισθητικά του κείμενα, όσο και στα κλασικά ιστορικά του δράματα. Ο τρόπος και τα μέσα της αναφοράς στην ιστορία αλλάζουν. Μετά το δεύτερο μεγάλο ιστορικό σύγγραμμά του, την Ιστορία του Τριακονταετούς Πολέμου (1792), ο Σίλλερ δεν γράφει πλέον ιστορικά συγγράμματα. Η ιστορία γίνεται πλέον θέμα της τραγωδίας. Τα ιστορικά δράματα της κλασικής περιόδου λειτουργούν ως μίμηση της ιστορίας και αποδεικνύονται για τον συγγραφέα το πλέον ενδεδειγμένο μέσο παρουσίασης και κατανόησης του απρόβλεπτου ιστορικού γίγνεσθαι.