Abstract:

Ὁ Alain Lipietz, στὸ βιβλίο του Le capital et son espace, καὶ συγκεκριμένως στὴν 10ην σελίδα τῶν Avertissent του, θέτει τὸ ἐρώτημα: «Πότε λοιπὸν οἱ Μαρξιστὲς προβληματίσθησαν μὲ τὸν χῶρο;». Εἶναι ἕνα ἐρώτημα σοβαρὸ ποὺ δέχεται μιὰν ἁπλῆ ἀπάντηση· ὁ Lipietz τὴν δίδει: «Ὅταν οἱ σχέσεις ἀνάμεσα σ’ ἐκμεταλλευτὲς κ’ ἐκμεταλλευομένους ἐπῆραν τὴν χωρική τους διάσταση —ὅταν— ἡ ἀντίστασις τῶν ἐκμεταλλευομένων ποὺ ἠρνοῦντο νὰ τοὺς μεταχειρίζονται σὰν πιόνια ποὺ τὰ μετακινοῦν, σὰν εὐκολομεταχείριστο ἐργατικὸ δυναμικό, σὰν μεταβλητὸ καὶ... κινητὸ κεφάλαιο, ἐδημιούργησε νέα πεδία πάλης καὶ τοὺς ἀναλόγους θεωρητικοὺς προβληματισμούς». Μέσα στὴν προσπάθεια τῶν Γεωγράφων νὰ δώσουν ἀπαντήσεις στὸν ἀντίστοιχο θεωρητικὸ προβληματισμὸ καὶ ἰδιαιτέρως στὴν δημιουργία μιᾶς μεθοδολογίας ἀναλύσεως τοῦ Οἰκονομικοῦ Χώρου, ἐντάσσεται καὶ ἡ ἀναδομὴ στὸ μαρξιστικὸ ἔργο καὶ συγκεκριμένως στὴν Γερμανικὴ Ἰδεολογία (1846). Ἡ προσπάθεια ποὺ ἔγινε, στόχο ἔχει ν’ ἀποτελέσει τὴν ἀπαρχὴ μιᾶς ὡλοκληρωμένης μελέτης ἐπάνω στὸ Κεφάλαιο (1861-1875), τὶς θεωρίες γιὰ τὴν Ὑπεραξία καὶ τὴν Γερμανικὴ Ἰδεολογία σὲ συνάρτηση μὲ τὸ μέγεθος τοῦ Οἰκονομικοῦ Χώρου. Τὸ ζητούμενο σ’ αὐτὴν τὴν περίπτωση εἶναι νὰ ἀποδειχθεῖ ὅτι ἡ μαρξιστικὴ σκέψις ὡριοθέτησε τὸν Οἰκονομικὸ Χῶρο ποιοτικῶς καὶ ποσοτικῶς, ἔδωσε τὰ δομικά του χαρακτηριστικά, ἐνετόπισε τὴν θέση του στὴν Ἱστορία καὶ τὸν ρόλο του στὴν δημιουργία της. Ὑποστηρίζομε λοιπὸν ὅτι ὁ Οἰκονομικὸς Χῶρος στὸν Μὰρξ εἶναι συντελεστὴς καθοριστικὸς «παραγωγῆς» τῆς Ἱστορίας. Ἄρα ἔχει ἱστορικὴ διάσταση καὶ ὡς ἐκ τούτου «παράγει» χρόνο. Τὸν χρόνο αὐτὸν τὸν ὠνομάσαμε Γεωγραφικὸ Χρόνο καὶ τὸν θεωροῦμε ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ βασικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ Οἰκονομικοῦ Χώρου. Ἡ ἐξέτασις ποὺ γίνεται εἰς αὐτὴν τὴν δημοσίευση εἶναι διττή. Ὁ Οἰκονομικὸς Χῶρος καὶ ὁ Γεωγραφικὸς Χρόνος ἐξετάζονται παραλλήλως γιὰ νὰ κατορθώσομε νὰ δείξομε τὴν σχέση ποὺ τοὺς συνδέει καὶ τὴν ἀμφίδρομο διάδραση ποὺ λειτουργεῖ ἀνάμεσά τους μὲ ἀποτέλεσμα τὴν συνεχῆ ἐξέλιξη καὶ τῶν δύο ὀντοτήτων μέσα στὸ σῶμα τῆς ἱστορίας. Ἡ τοποθέτησις τοῦ Οἰκονομικοῦ Χώρου ἐντοπίζεται στὴν μαρξιστικὴ σκέψη στὸ ἐπίπεδο τῆς «ὑποδομῆς» καὶ στὴν ἀνάλυση ποὺ θὰ ἀκολουθήσει θὰ εἶναι διαρ κῶς ἐμφανὴς ἡ προσπάθεια τοῦ ξεκαθαρίσματος τοῦ ρόλου τοῦ Οἰκονομικοῦ Χώρου στὸ δίπολο «βάσεως-ἐποικοδομήματος» ἢ ἀλλοιῶς «ὑποδομῆς καὶ ὑπερδομῆς». Κάθε συνιστῶσα ἢ δύναμις ποὺ παρεμβαίνει στὴν δημιουργία Οἰκονομικοῦ Χώρου ἐντοπίζεται κ’ ἐξετάζεται στὴν σχέση της μὲ τὴν παραγωγὴ τοῦ Γεωγραφικοῦ Χρόνου ἢ στὸν πιθανὸ ἐπηρεασμό της ἀπὸ αὐτόν. Ἀκόμη προσπάθεια γίνεται νὰ ἐρευνηθοῦν οἱ σχέσεις τοῦ Γεωγραφικοῦ Χρόνου μὲ τὸν Ἱστορικὸ Χρόνο καὶ ἡ λειτουργία τους μέσα στὸ δίπολο βάσεως-ἐποικοδομήματος.