Date Presented:

Abstract:

Καμπερίδου, Ειρήνη (2005). «Αρχέτυπων νέον: Η αθλήτρια ως κοινωνικό είδωλο» Εισήγηση στο Μεταπτυχιακό σεμινάριο ΑΓΩΝ-ΛΟΓΟΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ-ΑΘΛΗΤΙΚΗ-ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ, Στενή Ευβοίας (Δίρφυς), 11-12  Ιουνίου, 2005. Οργάνωση: Σπουδαστήρια Φιλοσοφίας, Αθλητικού Δικαίου και Στατιστικής του Τ.Ε.Φ.Α.Α. (ΕΚΠΑ) σε συνεργασία με το ΕΚΕΑΔ  και το ΕΛΕΕΑ.---------------------------------------------------------

Στη σημερινή μετανεωτερική πραγματικότητα, αναχρονιστικές ‘βιολογιστικές’ θεωρήσεις ή βιολογικά ‘δεδομένα’  που θεσμοθέτησαν και δόμησαν τις έμφυλες ιεραρχίες στον αθλητισμό αμφισβητούνται και επαναπροσδιορίζονται. Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία των κοινωνικών επιστημών, θεωρητικές-μεθοδολογικές προσεγγίσεις που επεξεργάζονται την κοινωνική δόμηση του φύλου στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, διερευνούνται ζητήματα που αναφέρονται στην συγκρότηση της κοινωνικής ταυτότητας ανδρών και γυναικών, και κατ’ επέκταση στην συγκρότηση της αθλητικής ταυτότητας. Επισημαίνεται, εντούτοις, ότι οι διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών δεν είναι τόσο μεγάλες όσο είναι οι διαφορές μεταξύ των ίδιων των γυναικών ή μεταξύ των ίδιων των ανδρών, οι οποίες είναι δομημένες σύμφωνα με την κοινωνικο-οικονομική τάξη, την εθνική ταυτότητα, την κουλτούρα, την ηλικία, το χρώμα του δέρματος, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την επαγγελματική ιδιότητα, τις σωματικές αναπηρίες, κ.α. Πολλές διαφορές που παρατηρούνται βασίζονται λιγότερο στο βιολογικό φύλο (sex) και περισσότερο στο κοινωνικό φύλο (gender). Σύγχρονες συζητήσεις για το φύλο, την έμφυλη ταυτότητα και το ανθρώπινο σώμα (Kimmel 2004, Evans & Penney 2002, Macdonald 2002, McNay 2000) δεν βασίζονται πλέον αποκλειστικά στο βιολογικό φύλο (sex) ως αναλυτική κατηγορία, αλλά στο κοινωνικό φύλο (gender) το οποίο διαμορφώνει, προσδιορίζει και επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα σύμφωνα με  κοινωνικο-πολιτισμικές ερμηνείες και εξελίξεις. Σε αυτά τα νέα θεωρητικά πλαίσια, το σώμα και το φύλο ‘ξανά ανακαλύπτονται’, ανοικοδομούνται, και επαναπροσδιορίζονται, δηλαδή γίνονται αντιληπτά ως μεταβαλλόμενες γλωσσικές συλλήψεις και έννοιες,  κοινωνικό-ιστορικές εκδηλώσεις, και εξελισσόμενα κοινωνικά στοιχεία. Σήμερα, η έννοια του φύλου σταδιακά μεταβάλλεται από μία στατική βιολογική αντίληψη, σε μία δυναμική κοινωνική κατηγορία (το κοινωνικό φύλο)— κοινωνική ομάδα δράσης, κοινωνικός φορέας, κοινωνική ιδιότητα  και κοινωνικό-πολιτισμικό σύμβολο—επηρεάζοντας και αλλάζοντας ως αποτέλεσμα τις προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος.  Σε αυτά τα θεωρητικά πλαίσια το βιολογικό φύλο χάνει την προκαθεδρία του ως αναλυτική κατηγορία. στο σύγχρονο λόγο περί gender (κοινωνικού φύλου) και οι άνδρες, όπως και οι γυναίκες προσδιορίζονται, γίνονται αντιληπτοί ως έμφυλα υποκείμενα (gender subjects). Το gender, που ως σύλληψη (concept) και έννοια, οδηγεί στην ουδετεροποίηση ή απενεργοποίηση της ‘διαφοράς’ (difference) ως αναλυτική κατηγορία, (η οποία παράγει ανισότητα) στοχεύει στο σεβασμού της ποικιλότητας (diversity). Εν ολίγοις, η εισαγωγή  του κοινωνικού φύλου (gender), ως αναλυτική κατηγορία επιχειρεί να απενεργοποιήσει-ουδετεροποιήσει τον παράγοντα του βιολογικού φύλου (sex ή biological gender), της ‘διαφοράς’ ως στοιχείο κοινωνικής κατηγοριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού, δηλαδή να εξαλείψει τις κοινωνικές διακρίσεις που πραγματοποιούνται σε πολλούς κοινωνικούς θεσμούς, όπως στην κοινωνική περιοχή του Αθλητισμού. Οι αλλαγές στις αντιλήψεις περί έμφυλων ρόλων παράγουν νέες αθλητικές ταυτότητες και νέες μορφές αυτονομίας και κοινωνικής πρόσβασης. Εντούτοις, εντοπίζονται και νέες μορφές κοινωνικής περιθωριοποίησης-κατηγοριοποίησης. Λόγου χάρη,  ‘ίσες ευκαιρίες’ και ‘ισότητα’ στην εμπορευματοποίηση- εκμετάλλευση του σώματος, το έμφυλο σώμα, η μοντελοποίηση των αθλητών-αθλητριών, και η σταδιακή εμφάνιση των άφυλων αθλητών (genderless athletes) στα ΜΜΕ.

• Kamberidou, I. (2005).  “The female athlete as a social idol:  gender, physical education & sport. Presentation (12/6/2005) at the Graduate seminars “Agon-Logos, Gymnastics-Athletics-Agonistiki”, organized by the Laboratories of Philosophy, Sports Law and Statistics of the Faculty of Physical Education and Sport Science of the University of Athens in collaboration with the Hellenic Sport Science Association and the Hellenic Sports Law Research Centre, Euboea, Greece 11-12 June 2005. [official language Greek] L. 5 in Apella