This paper uses rich ethnographic material deriving from fieldwork carried out by the author in Tarpon Springs, a small city in Florida boasting a significant Greek community with a background in sponge diving and the sponge trade. I look at the performance of the Epiphany ritual in this city, where about fifty Greek Orthodox American male adolescents aged 16-18 dive in the waters of Spring Bayou to retrieve the Cross cast by the Greek Orthodox Archbishop of America every year on 6 January, in a reenactment of Christ’s Baptism in the Jordan. I analyse the ritual both historically and synchronically in order to show how it functions as a framework for the communal initiation of Greek Orthodox American adolescents into their roles as responsible members of their parishes and communities. When sponge diving was widely practised in Tarpon Springs, such adolescents used to dive for the Cross to secure good weather and calm seas for the sponge-boats. Today they continue to bring the blessing of the Church in symbolic terms to their community, which they do by diving for the Cross, by conducting a procession, in which the Cross is borne aloft, and by singing hymns in the Sponge Docks and in the Greek area of the city.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1945, το Empire Patrol, ένα βρετανικό πλοίο που μετέφερε Καστελλοριζιούς πρόσφυγες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Καστελλόριζο μετά από τη διετή προσφυγιά τους στο Νουζεϊράτ της Παλαιστίνης, έπιασε φωτιά και ναυάγησε 28 ναυτικά μίλια έξω από το Πορτ Σαΐντ, στέλνοντας στον θάνατο 33 Καστελλοριζιούς. Κάποιοι νέοι και παιδιά που επέζησαν αργότερα μετανάστευσαν στην Αυστραλία, όπου ήδη υπήρχαν κοινότητες Καστελλοριζιών από τις αρχές του 20ού αιώνα. Εκεί ανασυγκρότησαν τη ζωή τους, αλλά και τις τραυματικές μνήμες του εκπατρισμού, της προσφυγιάς, του ναυαγίου και της επιστροφής στο κατεστραμμένο από βομβαρδισμούς και φωτιές Καστελλόριζο. Δημιούργησαν έναν πολυφωνικό, βιωματικό και νεωτερικό (στο διαδίκτυο) τόπο μνήμης για το ναυάγιο και τα πλαισιωτικά του γεγονότα, με στόχο να διατηρήσουν τη μνήμη του και να «παραδώσουν ιστορία» στους απογόνους τους, καθιστώντας το τραυματικό αυτό γεγονός, κεντρικό σύμβολο της καστελλοριζιακής ταυτότητας στη διασπορά και στοιχείο δημόσιας μνήμης στην κοινωνία της Αυστραλίας. Το βιβλίο αυτό είναι το αποτέλεσμα μακρόχρονης επιτόπιας και πολυτοπικής έρευνας της συγγραφέως στην καστελλοριζιακή κοινότητα του Περθ Δυτικής Αυστραλίας, αλλά και στις κοινότητες των Καστελλοριζιών του νησιού, της Ρόδου και της Αθήνας. Μελετά ενδελεχώς τη συγκρότηση και τη μεταβίβαση της συλλογικής, της τραυματικής και της λαϊκής μνήμης μέσα από την ανάλυση ζωντανών (προφορικών), δοσμένων και ηχητικά σε ψηφιακό δίσκο, και διαδικτυακών αφηγήσεων και τελετουργιών για το ναυάγιο. Συνδυάζοντας τα επιστημονικά εργαλεία και τις προσεγγίσεις της ανθρωπολογίας, της λαογραφίας και της προφορικής ιστορίας, επιχειρεί μια σφαιρική προσέγγιση στη μελέτη της καστελλοριζιακής διασποράς, της ιστορίας και της ταυτότητάς της στην Αυστραλία και στις σχέσεις της με τον τόπο καταγωγής της. Η ανάλυση της ανασυγκρότησης της μνήμης της προσφυγιάς και του ναυαγίου των Καστελλοριζιών της Αυστραλίας αλλά και της Ελλάδας, εισάγει επίκαιρο προβληματισμό, καθώς το ακριτικό Καστελλόριζο σήμερα υποδέχεται δεκάδες προσφύγων που συχνά αφήνουν πίσω τους ανάλογες εμπειρίες προσβλέποντας σε μια νέα ζωή σε άλλες, ιδανικά φιλόξενες, πατρίδες.

Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών συνεργάζεται τα τελευταία χρόνια με εθνοτοπικούς συλλόγους και φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προκειμένου να καταγράψει, διασώσει και προβάλει με δημοσιεύματα επιστημονικού κύρους στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού των διαφόρων περιοχών του ελληνικού χώρου. Για τον σκοπόν αυτό έχει καθιερώσει την σειρά "Πηγές του Λαϊκού Πολιτισμού" η οποία φιλοξενεί πρωτογενές υλικό, το οποίο έχει συγκεντρωθεί κυρίως από ερευνητές του. Στη σειρά αυτή έχουν εκδοθεί ήδη επτά έργα και άλλα ευρίσκονται υπό δημοσίευσιν. Η δημοσίευση πρωτογενούς υλικού από τη Βυτίνα με την επιμέλεια του Κέντρου Λαογραφίας, το καθιστά προσιτό στους ερευνητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό της περιοχής και τους απανταχού της γης Βυτινιώτες. Οι μουσικές ιδιαίτερα καταγραφές, πέραν της διασώσεως των τραγουδιών, συμβάλλουν στη διατήρησή τους στη ζωή μέσα από τους συλλόγους, οι οποίοι διαθέτουν μουσικοχορευτικές ομάδες, οργανώνουν πανηγύρια και φεστιβάλ και γενικά προσπαθούν να προβάλουν τον λαϊκό πολιτισμό. Η έκδοση των τραγουδιών της Βυτίνας ικανοποιεί ευγενές αίτημα του Κοινωνικού και Πολιτιστικού Ιδρύματος Τρύφωνος Θαλασσινού, βυτινιώτικου ιδρύματος που στοχεύει στη διατήρηση και προβολή της μουσικής παράδοσης της περιοχής, μέσω του Προέδρου του, Γιάννη Σακελλαρίου. Κυρίως όμως αξιοποιεί ανέκδοτο υλικό καταγεγραμμένο πριν από μισό περίπου αιώνα και συμβάλλει ουσιαστικά στην έρευνα και μελέτη του δημοτικού τραγουδιού της Αρκαδίας.Με την έκδοση αυτή η Βυτίνα αποκτά ένα βιβλίο αναφοράς για τον λαϊκό πολιτισμό της. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)